| «و زبانِ پارسی را چه شده است؟ بدین لطیفی و خوبی که آن معانی و لطایف که در پارسی آمده است، در تازی نیامده است!» شمسِ تبریزی |
 نگارشِ دکتر نویدِ فاضل، پژوهشگرِ آزاد آشنایی با نگارنده: مصاحبه با رادیو آلمان |
دیباجه
یکی از پیش‌کسوتانِ زبان‌شناسیِ ایرانی، دکتر محمّدِ معین، در سالِ ۱۳۴۰ در دیباجه‌یِ جُنگِ «طرحِ دستورِ زبانِ فارسی» می‌نویسد:
عدّه‌ای می‌گویند: «هنوز زودست که دستورِ زبانِ فارسی تدوین و طبع شود.» اینان چند گروه‌ند:
دسته‌ای دلیلی بر این مدّعا اقامه نمی‌کنند، و اساساً با هر کارِ مثبتی مخالفت می‌ورزند، و ما را با آنان کار و گفتار نیست.
گروهِ دیگر گویند: «دستور را یک تن نمی‌تواند بنویسد.» این گفتاری‌ست درست و «قولی‌ست که جملگی بر آن‌ند». …
… گروهِ دیگر گویند: «تا همه‌یِ متن‌هایِ نظم و نثرِ فارسی چاپ نشود، دستورِ زبانِ فارسی نباید تدوین گردد.» ادّعایی‌ست شگفت، چه این عدّه همین گفتار را در باره‌یِ لغت‌نویسیِ فارسی نیز تکرار می‌کنند و می‌گویند: «تدوینِ لغتِ فارسی نباید صورت بگیرد جز پس از تصحیح و طبعِ کلّیّه‌یِ متون.»
امّا باید دانست که تصحیحِ متون جز با مراجعه به کتبِ لغت و اطّلاع بر قواعدِ صرف‌ونحوِ زبان میسّر نیست. پس در این صورت دور لازم آید: «دستور و لغت را نباید تدوین کرد، زیرا همه‌یِ متون چاپ نشده. متون را نباید تصحیح کرد، زیرا لغت و دستورِ زبان تدوین نگردیده است.»!
عقلِ سلیم حکم می‌کند که با مراجعه به متونِ نظم و نثرِ چاپ‌شده و نسخِ خطّی – تا آن جا که مقدورست – و با استفاده از تحقیقاتِ گذشتگان و معاصرانِ شرقی و غربی دستورِ زبان و لغت تدوین شود، و همین دستور و لغت در تصحیحِ متون مورد استفاده قرار گیرد. متن‌هایی که بعداً تصحیح و طبع خواهد شد، ناگزیر بعضِ نقاطِ تاریکِ لغت و دستور را روشن خواهد کرد، و موجبِ تجدیدِ نظر در برخی از قواعدِ دستوری … خواهد شد.
همان گونه که این استاد به درستی گوش‌زد کرده، چنین اثرِ دستوری‌ای در چنین ابعادی نیازمندِ هم‌کاریِ پیوسته‌یِ خوانندگانِ زبان‌شناس و زبان‌دان‌ست. از این رو خواهشمندم که دیدگاه‌ها، تصحیح‌ها و آگاهی‌هایِ خود را که این تارنما را پربارتر کنند به نشانیِ info@dastur.info بفرستید.
