شماره‌یِ بخشی بندی اسمی‌ست که بر برآیندِ تقسیمی دلالت کند، و صورت و مخرجِ تقسیم سازه‌هایی از آن باشد.
در زبانِ پارسی، شماره‌هایِ کسری ↓ و درسدی ↓ شماره‌یِ بخشی به شمار می‌روند.
آ. شماره‌یِ کسری
شماره‌یِ کسری، گونه‌یِ عمومیِ شماره‌یِ بخشی‌ست و در زبانِ پارسی الگوهایِ زیر را داراست:
- به مخرجِ کسر پس‌وندِ /-om/ را می‌افزاییم و ساختارِ وندیِ به دست آمده را بر صورتِ کسر می‌نشانیم: یک‌پنجم /jek-pænʤom/، دوسیزدهم /do-sizdæhom/
- در گویش‌هایِ کهنِ پارسی، صورت بر مخرجِ کسر می‌نشیند: چاریک /ʧɒr-jek/
هزاریک /hezɒr-jæk/ زآن که او یافت از عطایِ مُلوک
به من دهی، سخن آید: «هزار چندان‌م!»
معمّریِ گرگانی (سده‌یِ سوّمِ خورشیدی)
ب. شماره‌یِ درسدی
شماره‌هایِ درسدی بر برآیندِ تقسیم‌هایی دلالت می‌کنند که مخرج‌شان ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ باشد. این شماره‌ها در پارسی دارایِ الگوهایِ زیر هستند:
- ا[NPا[NPشماره‌یِ آمارشی] [PP[Pپیش‌نهشتِ /dær/] [NPشماره‌یِ ساده‌یِ سد /sæd/]]]
- ا[NPا[NPشماره‌یِ آمارشی] [PP[Pپیش‌نهشتِ /dær/] [NPشماره‌یِ ساده‌یِ هزار /hezɒr/]]]
دوازده در سد /dævɒzdæh dær sæd/
سی در هزار /si dær hezɒr/
پ. کاربردِ شماره‌یِ بخشی
- شماره‌هایِ بخشی می‌توانند هسته‌یِ پیوندِ بخشی شوند و با پیوسته‌هایِ جمع یا بخش‌شدنی بیآیند (نگاه کنید به جستارِ ۱۰×۴×ت×آ. و ۱۰×۴×ت×ب.):
خشک‌سالی یک‌سوم کشور /jek-sevvom-e keʃvær/ را فرا گرفته.
بیست در سدِ ایرانیان /bist dær sæd-e irɒniɒn/ با ما هم‌دل‌ند.
یک‌پنجم کتاب‌ها /jek-pænʤom-e ketɒbhɒ/
دو‌سوم زمین /do-sevvom-e zæmin/
۳۰ %ِ کارمندان /si dær sæd-e kɒrmændɒn/
۶۰ %ِ آفریقا /ʃæst dær sæd eɒfriɣɒ/
- در زبانِ پارسی می‌توان شماره‌هایِ بخشی را به عنوانِ شماره‌یِ نسبی نیز به کار برد:
وزنِ او یک‌سوم برادرش‌ست.
جمعیّتِ این کشور هفتاد و چهارسدمِ کشورِ هم‌سایه‌ست.
ما به انـدازه‌یِ چهل در سدِ شما حقوق می‌گیریم.
