Ein Distributivpronomen bezieht sich auf jede einzelne Teilmenge einer Obermenge, die eine bestimmte Anzahl an Elementen aufweist.
| Inhaltsverzeichnis |
|---|
a. Determinatives Distributivpronomen
Bei distributiven Determinansphrasen sind folgende Punkte zu beachten:
- Sie sind immer indefinit (wodurch sie von Assoziativpronomina unterschieden werden).
- Sie stehen immer in der 3. Person.
- Ihr Numerus entspricht dem ihrer Determinativfokusse.
- Sie können in einfacher Form oder mit dem enklitischen Artikel /-i/ verwendet werden.
Folgende Distributivpronomina können als Determinantien Nominalphrasen begleiten:
a•a. Das determinative Distributivpronomen /hær/ هر
Das Distributivpronomen /hær/ هر begleitet Nominalphrasen im Singular. In diesem Fall enthalten die bezeichneten Teilmengen jeweils eine Entität:
به هر شاگردی /hær ʃɒgerd-i/ یک کتاب می‌رسد.
خداوند به هر ملّت /hær mellæt/ هنری بخشیده.
برگِ درختانِ سبز در نظرِ هوشیار
هر ورق‌ش /hær væræɣ-æʃ/ دفتری‌ست معرفتِ کردگار
Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
هر روز /hær ruz/ شادیِ نو بیناد و رامشی
زین باغِ جنّت‌آیین و این کاخِ کرخ‌وار
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
من سخن گویم، تو کاناکی کنی
هر زمانی /hær zæmɒn-i/ دست بر دست‌ت زنی
Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)
Es kann auch mit Numeralphrasen verwendet werden. In diesem Fall weisen die Teilmengen die Anzahl der Entitäten auf, die die Numeralphrase anzeigt (siehe 7•۹•a•a.):
به هر سه نفری /hær se næfær-i/ یک قمقمه آب دادند.
این منطقه ۵۰ روستا دارد، که به هر ۱۰ روستا /hær dæh rustɒ/ یک بهیار رسیدگی می‌کند.
In archaischen Idiomen wurde dieses Distributivpronomen auch mit anderen Nominalphrasen im Plural verwendet:
هر چیزها /hær ʧizhɒ/ که برابرِ یک چیز بُونـد، ایشان نیز برابرِ یک‌دیگر بُونـد.
Avicenna (10. – 11. Jh. n. Chr.)
و در هر اجزایِ خود /hær æʤzɒ-je xod/ قبولِ آن حیات‌ها را تصوّر می‌کنم.
Baha’uddin Walad (12. – 13. Jh. n. Chr.)
Ebenso in archaischen Idiomen konnte der Determinativfokus selbst als eine Determinansphrase mit dem Demonstrativpronomen /ɒn/ آن erscheinen, wenn die Determinansphrase die Rolle des Attributivfokus aufweist (d.h. durch einen Relativsatz attribuiert wurde):
هر آن شمعی /hær ɒn ʃæmʔ-i/ (= هر شمعی /hær ʃæmʔ-i/) که ایزد بر فروزد
هر آن کس /hær ɒn kæs/ (= هر کس /hær kæs/) پف کند ریش‌ش بسوزد
Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)
هر آن باغی /hær ɒn bɒɣ-i/ (= هر باغی /hær bɒɣ-i/) که نخل‌ش سر به در بی
مدام‌ش باغبان خونین‌جگر بی
Baba Taher (10. – 11. Jh. n. Chr.)
Die Determinansphrase /hær ʤɒ/ هر جا kann auch zum Nukleus einer Partitivgenitivphrase werden und von teilbaren Modifikatoren begleitet werden (siehe 10•۴•d•b.):
هر جایِ دنیا /hær ʤɒ-je donjɒ/
a•b. Das determinative Distributivpronomen /hæmæ/ همه
Das Distributivpronomen /hæmæ/ همه kann zur Betonung kann zusammen mit Determinativfokussen verwendet werden, die im Singular stehen (siehe 7•۹•a•b.):
برایِ خانواده‌اش همه کاری /hæmæ kɒr-i/ می‌کند.
او همه غذایی /hæmæ ɣæzɒ-i/ را نمی‌خورد.
همه تخت و مُلکی /hæmæ tæxt o molk-i/ پذیرد زوال
به جز مُلکِ فرمان‌دهِ لایزال
Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
b. Nominales Distributivpronomen
Im Persischen werden Distributivpronomina nicht substantiviert. Dennoch können folgende Nominalphrasen (die stets in der 3. Person Singular stehen) mit dem Distributivpronomen /hær/ هر zur Substitution von Determinansphrasen verwendet werden:
b•a. Allgemeines nominales Distributivpronomen
- Die Determinansphrase /hær jek/ هر یک (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPKardinalzahl /jek/ یک]]), in archaischen Idiomen auch /hær jek-i/ هر یکی (mit Hilfe des enklitischen Artikels /-i/)
- Die Determinansphrase /hær kodɒm/ هر کدام (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /kodɒm/ کدام]])
Beim Einsatz dieser nominalen Distributivpronomina sind folgende Besonderheiten des Persischen zu beachten:
- Wie bereits erwähnt stehen nominale Distributivpronomina stets in der 3. Person Singular. Dennoch richtet sich das Prädikat nach dem Numerus und der Person der Obermenge, wodurch eine verbale Inkongruenz im Numerus und in der Person entstehen kann (siehe 3•۱•b. und 3•۳•b.):
هر یک در گوشه‌ای سنگر بگیرید (۲. Person Plural) !
هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌بریم (۱. Person Plural).
ابر ده و دو هفت شد کدخدای
گرفتند (۳. Person Plural) هر یک سزاوار جای
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
چو شب روز گشت انجمن شد سپاه
بدآن تیر کردند (۳. Person Plural) هر کس نگاه
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
Das Prädikat kann kongruent (in der 3. Person Singular) verwendet werden, wenn die Person der Obermenge fest steht (siehe 7•۱۰•b. und 7•۱۱.):
هر یک از شما در گوشه‌ای سنگر بگیرد!
از ما ایرانیان هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌برد.
- Das Distributivpronomen /hær kodɒm/ هر کدام kann auch zum Nukleus von Partitivgenitivphrasen werden (siehe 10•۴•d•a. und 10•۴•d•b.):
هر کدامِ ما /hær kodɒm-e mɒ/ در کشوری از جهان به سر می‌برد.
b•b. Attributives Distributivpronomen
Folgende nominale Distributivpronomina erscheinen im Persischen ausschließlich als Attributivfokusse (d.h. sie müssen durch einen Relativsatz attribuiert werden). Dabei muss der Relativsatz direkt nach dem Distributivpronomen platziert werden:
- Die Determinansphrase /hær ʧe/ (/hær ʧi/) هر چه، هر چی (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی]]) für Inanimate:
من همان دم که وضو ساختم از چشمه‌یِ عشق
چارتکبیر زدم یک‌سره بر هر چه که هست
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
تن چو خواهد گذاشت هر چه که داشت
نیک‌بخت آن که تخمِ نیکی کاشت
Amir Khusro Dahlavi (13. – 14. Jh. n. Chr.)
وز او هر چه آباد بینی بسوز!
شب آور هر آن جا که باشی به روز!
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
هیچ آدابیّ و ترتیبـی مجوی!
هر چه می‌خواهد دلِ تنگ‌ت، بگوی
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
هر چی بلدی بگو!
In den archaischen Idiomen wird auch die Determinansphrase /hær ɒn ʧe/ هر آن چه (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPattributives Demonstrativpronomen /ɒn ʧe/ آن چه]]) für Inanimate verwendet:
به پیشِ آینه‌یِ دل هر آن چه می‌دارم
به جز خیالِ جمال‌ت نمی‌نماید باز
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
Der finale Vokal kann aus metrischen Gründen vor Vokalen elidiert werden (= /hær ʧ/ هرچ, /hær ɒn ʧ/ هر آنچ):
ستاننده چابک‌ربایی‌ست زود
که نتوان ستد باز هرچ او ربود
Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)
وز زمی بر جستمی تا چاشدان
خوردمی هرچ اندر او بودی زِ نان
Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)
هر آنچ آفریده‌ست جفت آفرید
گشاده زِ رازِ نهفت آفرید
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
Ebenso in den archaischen Idiomen findet man die Determinansphrase /hær ɒn koʤɒ/ هر آن کجا (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPattributives Demonstrativpronomen /ɒn koʤɒ/ آن کجا]]) für Inanimate:
به جز به خدمتِ تو بنده انتما نکند
هر آن کجا که پژوهش کنند اصل و نژاد
Kamaloddin Esmail (12. – 13. Jh. n. Chr.)
- Die Determinansphrase /hær ke/ (/hær ki/) هر که، هر کی (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /ke/ (/ki/) که، کی]]) für Personen:
از هر کی که پرسیدم جوابی نداشت.
هر که چون سایه گشت خانه‌نشین
تابشِ ماه و خور کجا یابد؟!
Ebn-e Yamin (13. – 14. Jh. n. Chr.)
هر که بگویدت: «زِ مَه ابر چگونه وا شود؟»
باز گشا گره‌گره بنـدِ قبا که: «هم‌چون این!»
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
Es ist zu beachten dass der Relativsatz nach dem Interrogativpronomen /ke/ که immer ohne die Konjunktion /ke/ که erscheinen muss.
Obwohl dieses attributive Distributivpronomen im Singular steht, wurde es in archaischen Idiomen auch mit Prädikaten im Plural verwendet (verbale Inkongruenz im Numerus, siehe 3•۱•b.):
بدان که هر که در لشکرِ تو اند، بر تو جاسوسان‌ند!
Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)
به هندوستان هر که دانا بُدند
به گفتار و دانش توانا بُدند
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
Der finale Vokal kann aus metrischen Gründen vor Vokalen elidiert werden (= /hær k/ هرک):
ستم‌دیده هرک آمدی دادخواه
بد و نیک بر داشتندی به شاه
Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)
In archaischen Idiomen begegnet man auch der distributiven Determinansphrase /hær ɒn/ هر آن (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPDemonstrativpronomen /ɒn/ آن]]) für Personen:
هر آن که جانبِ اهلِ وفا نگه دارد
خداش در همه حـال از بلا نگه دارد
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
- In archaischen Idiomen die Determinansphrase /hær ʧun/ هر چون (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /ʧun/ چون]]) für Qualitäten:
چون تو جزوِ عالم‌ی هر چون بُوی
کلّ را بر وصفِ خود بینی سوی
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
بدو گفت: «هر چون که می‌بنگرم
به پادافرهِ بد نه اندر خورم»
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
زن ار چه دلیرست و با زورِ دست
همان نیمِ مردست هر چون که هست
Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)
- In modernen Idiomen die Determinansphrase /hær ʧe-ɣædr/ هر چقدر (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPDeterminansphrase /ʧe-ɣædr/ چقدر]]) für Quantitäten (wie /hær ɣædr/ هر قدر und /hær ændɒzæ/ هر انـدازه):
هر چقدر که دل‌ت می‌خواهد داد بزن!
b•c. Nominale Distributivpronomina /hær koʤɒ/ هر کجا und /koʤɒ/ کجا
Folgende nominale Distributivpronomina (die sich auf Orte beziehen) werden im klassischen Persischen als attributive Pronomina eingesetzt:
- Die Determinansphrase /hær koʤɒ/ هر کجا (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /koʤɒ/ کجا]]):
اجازت دهم تا هر کجا که خواهد رود.
Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)
به جز به خدمتِ تو بنده التجا نکند
به هر کجا که پژوهش رود به اصل و نژاد
Kamaloddin Esmail (12. – 13. Jh. n. Chr.)
هر کجا در عرب و عجم اسبِ نیکو بودی به درگاهِ ایشان آوردندی.
Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)
- In archaischen Idiomen auch /koʤɒ/ کجا:
به ایران همه خوبی از دادِ اوست
کجا هست مردم همه یادِ اوست
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
کجا گلی‌ست نشسته‌ست بلبلی بر او
همی سراید شعر و همی نهد دستان
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
In modernen Idiomen ist außerdem die Tendenz zu beobachten, das Distributivpronomen /hær koʤɒ/ هر کجا auch als Nukleus von Partitivgenitivphrasen einzusetzen. Der Modifikator ist in diesem Fall teilbar (siehe 10•۴•d•a. und 10•۴•d•b.):
سرمایه‌گذاری در هر کجایِ ایران /hær koʤɒ-je irɒn/ ارزشمندست.
b•d. Proportionales Distributivpronomen
Distributive Determinansphrasen, die sich auf Quantitäten beziehen (z.B. /hær ɣædr/ هر قدر und /hær ændɒzæ/ هر انـدازه), können im Persischen auch als Fokusse von Proportionalsätzen verwendet (siehe 18•۱•f.):
هر چقدر که تلاش کنی به جایی نمی‌رسی.
هر انـدازه بحران عمیق‌تر می‌شود، مردم از میزانِ مصرفِ خود می‌کاهند.
Außerdem werden folgende nominale distributivpronomina als Fokusse von Proportionalsätzen eingesetzt:
- Die Determinansphrase /hær ʧe/ (/hær ʧi/) هر چه، هر چی (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی]]):
هر چه درآمدش بالاتر می‌رفت کمتر به خانواده‌اش می‌رسید.
هر چی با او هم‌راهی می‌کنیم دست از آزار بر نمی‌دارد.
- In modernen Idiomen die Determinansphrase /hær ʧe-ɣædr/ هر چقدر (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPDeterminansphrase /ʧe-ɣædr/ چقدر]]):
هر چقدر که تمرین می‌کرد بازی‌اش بهتر نمی‌شد.
- In archaischen Idiomen die Determinansphrase /hær ʧænd/ هر چند (= [NP[DetPDistributivpronomen /hær/ هر] [NPInterrogativpronomen /ʧænd/ چند]]):
هر چند که می‌گفتند که: «تو را چه بوده است و چه می‌بینی؟»، البتّه جواب نداد.
Aus dem Werk „Modjmal Ottavarikh va alghesas“ (۱۲. Jh. n. Chr.)
مار را هر چند بهتر پروری
چون یکی خشم آورد کیفر بری
Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)
هر چند بدین سعتریان در نگرم من
حقّا که به چشم‌م زِ همه خوب‌تر آیی
Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)
هر چند در بابِ او سخن گفتندی از او خشنود نگشت.
Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)
هر چند پیش‌تر رود، به گمراهی نزدیک‌تر باشد.
Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)
- Ebenson in archaischen Idiomen das Interrogativpronomen /ʧænd/ چند:
جهان آبِ شورست چون بنگری
فزون تشنه‌ای چند بیش‌ش خوری
Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)
بد اندر دل‌ت چند پنهان بود
زِ پیشانی آن بد نمایان بود
Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)