دستورِ زبانِ پارسی

Kardinalzahlen sind Zählnumeralia, die sich auf nicht-negative ganze Zahlen beziehen.

a. Aufbau von Kardinalzahlen

Zu den persischen Kardinalzahlen ist Folgendes zu bemerken:

1. /dæh o do/ ده و دو und /dæh o ʃeʃ/ ده و شش entstehen durch Koordination mit der Konjunktion /o/:

   گُزین کرد هم در زمان پهلوان

   ده و دو هزار از دلاورگوان

   Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

   ده و شش هزار از مهانِ سرای

   زِ گوهر کمرشان، زِ دیبا قبای

   Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

2. /ʧɒr-dæh/ چارده, /ʧæhɒr-dæh/ چهارده, /dæh-ʧæhɒr/ ده‌چهار, /pænʤ-dæh/ پنج‌ده, /hæft-dæh/ هفت‌ده und /hæʃt-dæh/ هشت‌ده entstehen durch Kopulativkomposition:

   من کی‌ستم که بر من نتوان دروغ بستن؟!

   نه قرصِ آفتاب‌م، نه ماهِ ده‌چهاری

   Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   و شانزده آیه است در مدنی و هفت‌ده در عدد باقیِ قرای.

   Abolfotuh Razi (12. Jh. n. Chr.)

   عکرمه گفت: «چهل درم بود.»، بعضی گفتند: «هشت‌ده درم بود.»

   Abolfotuh Razi (12. Jh. n. Chr.)

3. /jek sæd/ یک سد, /do sæd/ دو سد, /se sæd/ سه سد, /ʧɒr sæd/ چار سد, /ʧæhɒr sæd/ چهار سد, /pænʤ sæd/ پنج سد, /ʃeʃ sæd/ شش سد, /hæft sæd/ هفت سد, /hæʃt sæd/ هشت سد und /noh sæd/ نه سد sind Numeralphrasen nach dem Muster [_NP[_DKardinalzahl] [_NPKardinalzahl /sæd/]].
4. /do ræh si/ دو ره سی und /do ræh sæd/ دو ره سد sind Numeralphrasen (mit der Zählwortzahl /do ræh/ دو ره als Determinativphrase) und weisen das Muster [_NP[_DetP[_DKardinalzahl /do/] [_NPZählwort /ræh/]] [_NPKardinalzahl]] auf (siehe 6•۱•۴•a.):

   زِ ابیاتِ غرّا دو ره سی هزار

   مر آن جملـه در شیوه‌یِ کارزار

   Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   دو ره سد هزار از یلان بر شمرد

   به مهترپسر داد خاقانِ کرد

   Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

5. Bei den Kardinalzahlen 21 bis 99 (außer den Vielzahlen von 10) werden Zehner und Einer mit der Konjunktion /o/ koordiniert:

   بیست و پنج /bist o pænʤ/، پنجاه و چهار /pænʤɒh o ʧæhɒr/

6. Bei dreiziffrigen Kardinalzahlen (außer den Vielzahlen von 100) werden die Hunderter und der Rest der Kardinalzahl mit der Konjunktion /o/ koordiniert:

   دویست و دو /devist o do/، شش سد و بیست و هفت /ʃeʃ sæd o bist o hæft/، سد و هژده /sæd o heʒdæh/

7. Bei vier- bis sechsziffrigen Kardinalzahlen bildet die Anzahl der Tausender als Determinativphrase mit der Kardinalzahl /hezɒr/ هزار eine Numeralphrase, die anschließend (außer bei Vielzahlen von 1000) durch die Konjunktion /o/ mit dem Rest der Kardinalzahl koordiniert wird:

   دو هزار /do hezɒr/، بیست و سه هزار /bist o se hezɒr/، پنجاه هزار و پنجاه /pænʤɒh hezɒr o pænʤɒh/

8. Bei sieben- bis neunziffrigen Kardinalzahlen bildet die Anzahl der Millionen als Determinativphrase mit der Kardinalzahl /miljun/ میلیون oder /hezɒr hezɒr/ هزار هزار eine Numeralphrase, die anschließend (außer bei Vielzahlen von 1.000.000) durch die Konjunktion /o/ mit dem Rest der Kardinalzahl koordiniert wird:

   شانزده میلیون و هفت سد و بیست و پنج هزار و نه سد و هفتاد و سه /ʃɒnzdæh miljun o hæft sæd o bist o pænʤ hezɒr o noh sæd o hæftɒd o se/، سد هزار هزار /sæd hezɒr hezɒr/

9. Mit weiteren Potenzen von 1.000 wird analog verfahren
10. /dæhhɒ/ ده‌ها, /sædhɒ/ سدها, /hezɒrhɒ/ هزارها, /hezɒrɒn/ هزاران, /dæhhɒ hezɒr/ ده‌ها هزار, /sædhɒ hezɒr/ سدها هزار, /sæd hezɒrɒn/ سد هزاران (siehe 6•۱•c.), /hezɒrɒn hezɒr/ هزاران هزار, /miljunhɒ/ میلیون‌ها und … zählen auch zu den Kardinalzahlen:

    هر سرِ مویِ مرا با تو هزاران کارست

    ما کجاییم و ملامت‌گرِ بی‌کار کجاست؟!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    زِ انقلابِ زمانه عجب مدار! که چرخ

    از این فسانه هزاران هزار دارد یاد

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    با لبیّ و سد هزاران خنده آمد گل به باغ

    از کریمی گوییا در گوشه‌ای بویی شنید

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

11. Auch /nim/ نیم wird im Persischen wie eine Kardinalzahl verwendet:

    سد مُلکِ دل به نیم نظر /nim næzær/ می‌توان خرید

    خوبان در این معامله تقصیر می‌کنند

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    چه حاجت‌ست به شمشیر قتلِ عاشق را؟!

    که نیم جانِ /nim ʤɒn/ مرا یک کرشمه بس باشد!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

12. Kardinalzahlen, die selbst beim Aufbau anderer Kardinalzahlen verwendet werden, können durch Numeralpronomina ersetzt werden: /devist o ænd-i/ دویست و اندی, /ʧænd-in hezɒr/ چندین هزار

b. Muster der Numeralphrasen mit Kardinalzahlen

1. Das Hauptmuster für persische Numeralphrasen mit Kardinalzahlen ist (wie in den anderen indoeuropäischen Sprachen) [_NP[_DetPKardinalzahl] [_NPNominalphrase]]:

   یک کتاب، بیست و سه ایرانی

   بود شاهی، شاه را بُد سه پسر

   هر سه صاحب‌فطنت و صاحب‌نظر

   Rumi (13. Jh. n. Chr.)

   دو تنهارو، دو سرگردان، دو بی‌کس

   دو راه‌ست و کمین از پیش و از پس

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   از این گونه هر ماهیان سی جوان

   از ایشان همی یافتندی ر‌وان

   Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   به یک کرشمه که نرگس به خودفروشی کرد

   فریبِ چشمِ تو سد فتنه در جهان انداخت

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   پی‌پاره‌ای نمی‌کَنم از هیچ استخوان

   تا سد هزار زخم به دندان نمی‌رسد

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   صبا! از عشقِ من رمزی بگو با آن شَهِ خوبان!

   که سد جمشید و کی‌خسرو غلامِ کمترین دارد

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   Aus metrischen Gründen wird das Possessivpronomen als Objekt an die Kardinalzahl angehängt (siehe 15•d. Topikalisierung):

   رویِ تو کس ندید و هزارت رقیب /hezɒr-æt ræɣib/ هست

   در غنچه‌ای هنوز و سدت عندلیب /sæd-æt ændælib/ هست

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   کُشته‌یِ چاهِ زنخدانِ توام، که‌از هر طرف

   سد هزارش گردنِ جان /sæd hezɒr-æʃ gærdæn-e ʤɒn/ زیرِ طوقِ غبغب‌ست

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

2. Aus metrischen Gründen werden Numeralphrasen mit Kardinalzahlen auch nach dem Muster [_NP[_NPNominalphrase] [_DetPKardinalzahl]] verwendet:

   چون این، سال سیسد /sɒl sisæd/ همی رفت کار

   ندیدند مرگ اندر آن روزگار

   Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   گذشتـه بر او سالیان هفت‌سد /sɒliɒn hæft-sæd/

   پدید آوریدش بسی نیک و بد

   Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)