Possessive pronouns are nominal pronouns which substitute definite noun phrases in the genitive case. In Indo-European languages, possessive pronouns are used not only in the possessive genitive phrase but also as genitive objects.
In Persian, one is additionally confronted with the situation where possessive pronouns are also used for other objects, because original possessive objects are transformed (like in most other Indo-European languages) to other object forms (mainly direct and benefactive objects) in the course of time.
| Contents |
|---|
a. Syntax
It is a feature of the Greek and Iranian branches of the Indo-European languages that possessive pronouns occur exclusively as enclitics.
In Persian (like in most languages), different personal pronouns are used for each combination of Person and number:
| ۱st Person | ۲nd Person | ۳rd Person | |
|---|---|---|---|
| Singular |
/-m/ |
/-t/ |
/-ʃ/ |
| Plural |
/-mɒn/ |
/-tɒn/ |
/-ʃɒn/ |
Possessive pronouns in the plural result from binding the pluralizing suffix /-ɒn/ to their pendants in the singular.
However, possessive pronouns do not mostly appear in this form, and are accompanied by epentheses. The usage of epentheses follows the following rules:
- If the previous expression ends with a consonant, possessive pronouns in the singular are used with the epenthesis /æ/, and possessive pronouns in the plural are used with the epenthesis /e/:
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /pedær-æm/ پدرم /pedær-æt/ پدرت /pedær-æʃ/ پدرش Plural /pedær-emɒn/ پدرمان /pedær-etɒn/ پدرتان /pedær-eʃɒn/ پدرشان Owing to metrical conformation, the epenthesis has been abandoned after consonants:
بچّگان‌مان /bæʧʧægɒn-mɒn/ همه ماننده‌یِ شمس و قمرند
زآن که هم‌سیرت و هم‌صورتِ هر دو پدرند
Manuchehri (10th and 11th Century AD)
وَرَش هم‌چُنان روزگاری هِلی
به گردن‌ش /gærdæn-ʃ/ از بیخ بر نگسلی
Saadi (12th and 13th Century AD)
سپردارِ بسیار در پیش بود
که دل‌شان /del-ʃɒn/ زِ رستم بداندیش بود
Ferdowsi (10th and 11th Century AD)
بر احوالِ آن کس بباید گریست
که دخل‌ش بُود نوزده، خرج‌ش /xærʤ-ʃ/ بیست
Saadi (12th and 13th Century AD)
- If possessive pronouns in the singular are set after the vowel /æ/, /e/ or /i/, the epenthesis /æ/ is used:
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /ʃɒnæ-æm/ شانه‌ام /ʃɒnæ-æt/ شانه‌ات /ʃɒnæ-æʃ/ شانه‌اش Plural /ʃɒnæ-mɒn/ شانه‌مان /ʃɒnæ-tɒn/ شانه‌تان /ʃɒnæ-ʃɒn/ شانه‌شان ۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /xubi-æm/ خوبی‌ام /xubi-æt/ خوبی‌ات /xubi-æʃ/ خوبی‌اش Plural /xubi-mɒn/ خوبی‌مان /xubi-tɒn/ خوبی‌تان /xubi-ʃɒn/ خوبی‌شان For example:
که چرخ‌ش نیارد کشیدن کمان
کمان‌داری‌اش /kæmɒn-dɒri-æʃ/ بگذرد از گمان
Ferdowsi (10th and 11th Century AD)
Also in this case, the epenthesis /æ/ has been abandoned owing to metrical conformation:
رخِ مرد را تیره دارد دروغ
بلندی‌ش /bolændi-ʃ/ هرگز نگیرد فروغ
Ferdowsi (10th and 11th Century AD)
- After the vowel /ɒ/ or /u/, possessive pronouns in the singular can be used with the epenthesis /jæ/, and possessive pronouns in the plural can be used with the epenthesis /je/.
The consonant /j/ in these epentheses seems to have origin in the fact that a lot of morphemes ending with a /ɒ/ or a /u/ have also allomorphs ending with an additional /j/ (e.g. /ʤɒ/ (/ʤɒj/) جا، جای or /ru/ (/ruj/) رو، روی). Nevertheless, these epentheses are also used after morphemes having no such allomorphs, as highlighted in the following examples:
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /dæsthɒ-jæm/ دست‌های‌م /dæsthɒ-jæt/ دست‌های‌ت /dæsthɒ-jæʃ/ دست‌های‌ش Plural /dæsthɒ-jemɒn/ دست‌های‌مان /dæsthɒ-jetɒn/ دست‌های‌تان /dæsthɒ-jeʃɒn/ دست‌های‌شان ۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /zɒnu-jæm/ زانوی‌م /zɒnu-jæt/ زانوی‌ت /zɒnu-jæʃ/ زانوی‌ش Plural /zɒnu-jemɒn/ زانوی‌مان /zɒnu-jetɒn/ زانوی‌تان /zɒnu-jeʃɒn/ زانوی‌شان However, it is not compulsory to use the epenthesis:
کنون کنده و سوخته خانه‌هاشان /xɒnæhɒ-ʃɒn/
همه باز برده به تابوت و زنبر
Daqiqi (10th Century AD)
اکثرِ روستاهامان /rustɒhɒ-mɒn/ در این حـال‌ند.
Jalal Al-e Ahmad (20th Century AD)
پات /pɒ-t/ حس می‌کرد واردِ دنیایِ جدیدی شده.
Sadeq Hedajat (20th Century AD)
- There is a tendency in modern idioms of Persian to use possessive pronouns as adpositional focuses of prepositions. The usage of epentheses with the following prepositions differs from the previous rules:
- The preposition /æz/ از with the epenthesis /æ/ (even for possessive pronouns in the plural):
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /æz-æm/ ازم /æz-æt/ ازت /æz-æʃ/ ازش Plural /æz-æmɒn/ ازمان /æz-ætɒn/ ازتان /æz-æʃɒn/ ازشان می‌خواستم یک چیزی ازت بپرسم.
Sadeq Hedajat (20th Century AD)
اگر ازمان بر آمد، کاری بکنیم.
Jalal Al-e Ahmad (20th Century AD)
- The preposition /bɒ/ با with the epenthesis /hɒ/:
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /bɒ-hɒm/ باهام /bɒ-hɒt/ باهات /bɒ-hɒʃ/ باهاش Plural /bɒ-hɒmɒn/ باهامان /bɒ-hɒtɒn/ باهاتان /bɒ-hɒʃɒn/ باهاشان - The preposition /bæ/ به with the epenthesis /he/:
۱st Person ۲nd Person ۳rd Person Singular /be-hem/ به‌م /be-het/ به‌ت /be-heʃ/ به‌ش Plural /be-hemɒn/ به‌مان /be-hetɒn/ به‌تان /be-heʃɒn/ به‌شان به‌ش گفتم.
Jalal Al-e Ahmad (20th Century AD)
- The preposition /æz/ از with the epenthesis /æ/ (even for possessive pronouns in the plural):
b. Application
Possessive pronouns in Persian substitute the following definite noun phrases:
- The modifier of asyndetical possessive genitive phrase with the pattern [NP[NPnoun phrase] [NPpossessive pronoun]] (see 15•d. Dislocation):
عشوه‌ای از لبِ شیرینِ تو دل خواست به جان
به شکرخند لب‌ت /læb-æt/ گفت: «مزادی طلبیم!»
Hafez (14th Century AD)
نصف‌ش /nesf-æʃ/ را خورد.
بعضی‌شان /bæʔz-i-ʃɒn/ موافق نبودند.
از فرنگی‌ها، ایتالیایی‌هاشان /itɒliɒihɒ-ʃɒn/ را بیشتر دوست دارم.
- The following objects:
- The direct object (see 15•۳•a•a.):
حافظ از معتقدان‌ست، گرامی دارش /dɒr-æʃ/!
زآن که بخشایشِ سد روحِ مکرّم با اوست
Hafez (14th Century AD)
اگر تا شهر به همان حـال می‌آوردندت /mi-ɒværdænd-æt/، چه می‌کردی؟!
Jalal Al-e Ahmad (20th Century AD)
- The benefactive object (see 15•۳•b.):
راه را نشـان‌م /neʃɒn-æm/ داد.
- The respective object (see 15•۳•e.):
رفتم، که مباد بی تو خوش یک نفس‌م
وز گردشِ روزگار این داغ بس‌‌م /bæs-æm/
Azraqi Herati (11th Century AD)
- The possessive object (see 15•۳•f.):
نوزده سال‌م /nuzdæh sɒl-æm/ بود که ایران را ترک کردم.
بنال بلبل، اگر با من‌ت /mæn-æt/ سرِ یاری‌ست!
که ما دو عاشقِ زاریم و کارِ ما زاری‌ست
Hafez (14th Century AD)
It is notable that possessive pronouns as objects can occur only in the below-mentioned positions in the sentence:
- Directly after the predicate:
این درد می‌آزاردم /mi-ɒzɒræd-æm/.
کی‌خسرو بعد از آن درگاهِ ایزدی گرفت‌ش /gereft-æʃ/ و از پادشاهی دست بداشت.
Balami (10th Century AD)
سپس ملک ایشان را بفرمود تا به سرایی اندر باز داشت‌شان /dɒʃt-eʃɒn/.
Citation of Mohammad Javad Mashkur (20th Century AD)
- Directly after the predicative complement:
زیادی لوس‌ش /lus-æʃ/ کرده‌اند.
- Directly after the Verb Particle of the predicate:
آن مداد را از رویِ میز برش /bær-æʃ/ دار!
- Owing to metrical conformation, different positions in the sentence are also possible:
دورست سرِ آب از این بادیه، هش دار!
تا غولِ بیابان نفریبد به سراب‌ت /særɒb-æt/
Hafez (14th Century AD)
خواب‌م /xɒb-æm/ بشد از دیده در این فکر جگرسوز
که: «آغوشِ که شد منزلِ آسایش و خواب‌ت؟»
Hafez (14th Century AD)
چنین که صومعه آلوده شد زِ خونِ دل‌م
گرش /gær-æʃ/ به باده بشویید حق به دستِ شماست
Hafez (14th Century AD)
دردستانی کن و درمان‌دهی!
تات /tɒ-t/ رسانند به فرمان‌دهی
Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)
See also 6•۱•۱•b. Dislocation in Numeral Phrases.
- The direct object (see 15•۳•a•a.):
- In colloquial speech the adpositional focus of the prepositions /æz/, /bɒ/, /be/ and /dar/ (see 11•c., 11•e., 11•k. and 11•n.).
It is notable, that possessive pronouns can be grammaticalized to verbal inflectional suffixes, mainly in archaic idioms (see 13•d.):
اگر شایستی، همه به یک بار برفتمانی (۱st person plural) تا زود به خدمتِ شاه رسیدمانی (۱st person plural) و این بندیان را با خود ببردیمی.
From the book “Samak Ayyar” of Faramarz Khodadad (12th Century AD)
اگر بایستی، چون شما را ناسپاسی معلـوم شد، غوغا نکردتانی (۳rd person plural).
Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)