دستورِ زبانِ پارسی

Die grammatische Kategorie Numerus einer Verbalphrase ist grundsätzlich ein Hinweis dafür, ob die ausgedrückte Handlung oder der ausgedrückte Zustand einer (= Singular) oder mehreren Entitäten (= Plural) zugesprochen wird.

a. Aufbau

In den konjugierten persischen Verbalphrasen wird der Numerus mit Hilfe von folgenden Konstituenten bestimmt:

1. Suppletiv-Verben bei konjugierten Perfekt- und Präsumptivpartizipien:

   دوش چه خورده‌ای (Singular) بتا؟ راست بگو! نهان مکن!

   چون خمشانِ بی‌گنه روی بر آسمان مکن!

   Rumi (13. Jh. n. Chr.)

   که‌از نیستان تا مرا ببریده‌اند (Plural)

   از نفیرم مرد و زن نالیده‌اند (Plural)

   Rumi (13. Jh. n. Chr.)

2. Verbale Flexionssuffixe bei konjugierten Präteritum- und Präsenspartizipien:

   در رفتنِ جان از بدن گویند (Plural) هر نوعی سخن

   من خود به چشمِ خویش‌تن دیدم (Singular) که جان‌م می‌رود (Singular)

   Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

Im Persischen kann man lediglich beim Einsatz von Perfektpartizip als Prädikat (in der kopulativen Koordination von Flexionsphrasen) Verbalphrasen antreffen, die nicht konjugiert sind, aber trotzdem in einer bestimmten Teilkategorie des Numerus stehen (siehe 12•۴•b.):

پرونده را تکمیل کرده (Plural) به بایگانی باز گردانید!

b. Verbale Kongruenz und Inkongruenz des Numerus

(Siehe 13•۵•b. Verbale Kongruenz und Inkongruenz der Polarität und 13•۷•b. Verbale Kongruenz und Inkongruenz der Person.)

Verbale Kongruenz des Numerus bedeutet, dass in einem Satz das Subjekt (eine Nominalphrase) und das Prädikat (eine Verbalphrase) im selben Numerus stehen:

Verbale Inkongruenz des Numerus liegt vor, wenn der Numerus einer Verbalphrase nicht mit der Quantität der Entitäten übereinstimmt, denen die Handlung oder Zustand zugeschrieben wird. Dieses Phänomen wird in den modernen Idiomen des Persischen in folgenden Fällen regelmäßig beobachtet:

• Pluralis majestatis: Inkongruenz des Numerus für einzelne Personen im Singular als Zeichen der Hochachtung:

  حضرتِ خواجه‌یِ ما اگر به منزلِ درویشی می‌رفتند، جمیعِ فرزندان و متعلّقان و خادمانِ او را پرسش می‌کردند.

  Aus dem Werk „Anis ol-Talebin“ von Salah Bukhari (14. Jh. n. Chr.)

  و چون حضرتِ امیر به شهرِ سمرقند در آمدند، به حسبِ اتّفاق گذرِ ایشان بر درِ ارک افتاده.

  Khond Mir (16. Jh. n. Chr.)

• Pluralis modestiae: Inkongruenz des Numerus für die 1. Person Singular als Zeichen der Bescheidenheit:

  یاد آن وقت که ما دل‌شده را یاری بود

  هر کسی را به سرِ کویِ کسی کاری بود

  Hayati Gilani (17. Jh. n. Chr.)

• Eine Besonderheit der persischen Sprache ist die fakultative Inkongruenz im Numerus bei Inanimaten (Unbelebten) im Plural:

  رمزوان و داذین و دوان چند نواحی است از اعمالِ اردشیرخوره، و همه گرمسیر است.

  Ebn-e Balkhi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  جز در دلِ خاک هیچ منزل‌گه نیست

  می خور! که چنین فسانه‌ها کوته نیست

  Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود

  سخن‌ها به کردارِ بازی بود

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  سایه‌یِ طوبی و دل‌جوییِ حور و لبِ حوض

  به هوایِ سرِ کویِ تو برفت از یادم

  Hafes (14. Jh. n. Chr.)

• Eine weitere Besonderheit des Persischen besteht darin, dass folgende Pronomina in der 3. Person Singular erscheinen, während das Prädikat sich nach dem Numerus und der Person der Obermenge richtet und damit eine verbale Inkongruenz verursachen kann:

  • Distributivpronomina (siehe 7•۸•b•a.):

    هر یک در گوشه‌ای سنگر بگیرید!

    هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌بریم.

  • Inexistenzialpronomina (siehe 7•۱۰•b.):

    هیچ یک نایِ حرف زدن نداشتیم.

    هیچ کدام تمایلی به این کار ندارید.

  • Selektivpronomina (siehe 7•۱۱.):

    یک کدام به مادرتان کمک کنید!

    یک کدام جانشینِ آقایِ رییس می‌شویم.

  Interessant ist, dass das Prädikat kongruent (in 3. Person Singular) verwendet wird, wenn das Pronomen durch die Obermenge (als Origativadverbial) attribuiert wird:

  یک کدام از شما به مادرتان کمک کند!

  از ما کارمندانِ قدیمی یک کدام جانشینِ آقایِ رییس می‌شود.

  هر یک از شما در گوشه‌ای سنگر بگیرد!

  از ما ایرانیان هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌برد.

  هیچ یک از ما نایِ حرف زدن نداشت.

  هیچ کدام از شما تمایلی به این کار ندارد.

Außerdem werden in archaischen Idiomen des Persischen folgende Inkongruenzen im Numerus beobachtet:

• Inkongruenz im Numerus bei Animaten (Lebewesen) im Plural:

  آدم و حوّا بمرد و نوح و ابراهیمِ خلیل بمرد.

  Attar Nischapuri (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  یکی پاک‌خوان از درِ مهتران

  خورش‌ها بیاراست خوالی‌گران

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

• Falls bei kopulativer Koordination beide Sätze dasselbe Subjekt im Plural aufweisen, wird das Prädikat des zweiten Konjunkts im Singular verwendet:

  هر دیهی را چند نوبت کشش و غارت کردند و سال‌ها آن تشویش بر داشت.

  Djovaini (13. Jh. n. Chr.)

  چون نیمه‌شب بود بار بر نهادند و برفت.

  Balami (10. Jh. n. Chr.)

• Das attributive Distributivpronomen /hær ke/ هر که steht im Singular. Dennoch wurde es auch mit Prädikaten im Plural verwendet (siehe 7•۸•b•b.):

  بدان که هر که در لشکرِ تو اند، بر تو جاسوسان‌ند!

  Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)

  به هندوستان هر که دانا بُدند

  به گفتار و دانش توانا بُدند

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)