Assoziativpronomina beziehen sich auf alle Elemente einer Obermenge.
| Inhaltsverzeichnis |
|---|
a. Determinatives Assoziativpronomen
Bei assoziativen Determinansphrasen sind folgende Punkte zu beachten:
- Sie sind immer definit (wodurch sie von Distributivpronomina unterschieden werden).
- Ihr Numerus entspricht dem ihrer Determinativfokusse.
Folgende Assoziativpronomina können als Determinantien Nominalphrasen begleiten:
a•a. Das determinative Assoziativpronomen /hær/ هر
Das Assoziativpronomen /hær/ هر begleitet Numeralphrasen im Plural, die sich auf die Obermenge selbst beziehen (siehe 7•۸•a. und 6•۱•c.).
ایران به هر دو کشور /hær do keʃvær/ هش‌دار داد.
هر سه برادر /hær se bærɒdær/ کام‌یاب شدند.
شهری‌ست پرکرشمه و خوبان زِ شش جهت
چیزی‌م نیست، ور نه خریدارِ هر شش /hær ʃeʃ/م
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
سال و ماهِ نیک و روزِ خرّم و فرّخ‌بهار
بر شهِ فرخنده‌پی فرخنده بادا هر چهار /hær ʧæhɒr/!
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
زمین آمد از اختران بهره‌مند
هم از هر سه ارکان /hær se ærkɒn/ زِ چرخِ بلند
Assadi (11. Jh. n. Chr.)
Solche assoziative Determinansphrasen müssen nicht zwangsläufig in der 3. Person stehen:
هر دو (۱. Person) مقصّر هستیم.
هر دو (۲. Person) قبول شده‌اید.
Um die Person eindeutig festzulegen, kann an solche assoziative Determinansphrasen das entsprechende Possessivpronomen angehängt werden (in Form einer Partitivgenitivphrase):
هر دومان /hær do-mɒn/ (1. Person) مقصّر هستیم.
هر دوتان /hær do-tɒn/ (2. Person) قبول شده‌اید.
هر دوشان /hær do-ʃɒn/ (3. Person) بر گشتند.
a•b. Das determinative Assoziativpronomen /hæmæ/ همه
Das Assoziativpronomen /hæmæ/ همه kann zusammen mit Determinativfokussen verwendet werden, die im Singular stehen. Solche Determinansphrasen beziehen sich auf alle Elemente der Obermenge (siehe 7•۸•a.) und stehen stets in der 3. Person:
او همه چیز /hæmæ ʧiz/ را می‌داند.
همه جا /hæmæ ʤɒ/ را گشتم، ولی گیرش نیاوردم.
تو به همه کس /hæmæ kæs/ بدگمان هستی.
همه چیز /hæmæ ʧiz/ را همگان دانند، که هنوز از مادر نزاده‌اند.
Onsor ol-Moali (11. Jh. n. Chr.)
همه شب /hæmæ shæb/ در این امیدم که نسیمِ صبح‌گاهی
به پیامِ آشنایی بنوازد آشنا را
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
Assoziative Determinansphrasen können nicht zu Nuklei von Partitivgenitivphrasen werden.
Eine Ausnahme stellt die Determinansphrase /hæmæ ʤɒ/ همه جا dar, die Nukleus einer Partitivgenitivphrase werden und von teilbaren Modifikatoren begleitet werden kann (siehe 10•۴•d•b.):
همه جایِ دنیا /hæmæ ʤɒ-je donjɒ/
b. Nominales Assoziativpronomen
Assoziativpronomina können in folgenden Formen als definite Nominalphrasen im Plural eingesetzt werden. Die Person entspricht der ihrer Obermenge (siehe 3•۱•e.):
- Das substantivierte Assoziativpronomen /hæmæ/ همه:
بت‌پرستی گرفته‌ایم همه (۱. Person)
این جهان چون بت‌ست و ما شَمَن‌یم
Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)
همه (۲. Person) می‌دانید که او چه جور آدمی‌ست.
چو دیدند ایرانیان رویِ اوی
همه (۳. Person) بر نهادند بر خاک روی
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
- Die substantivierte Adjektivphrase /hæmægi/ همگی (= gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-i/ an das Assoziativpronomen /hæmæ/ همه):
همگی (۱. Person) در ایران به سر می‌بریم.
خیز نظامی! نه گهِ خفتن‌ست
وقتِ به ترکِ همگی (۳. Person) گفتن‌ست
Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
- /hæmægɒn/ همگان (gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-ɒn/ an das Assoziativpronomen /hæmæ/ همه) für Personen:
همگان (۲. Person) حـالِ من شنیده‌ستید
بلکه دانسته‌اید و دیده عیان
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
- In modernen Idiomen die Determinansphrase /hæmæ ʧi/ همه چی (= [NP[DetPAssoziativepronomen /hæmæ/ همه] [NPInterrogativpronomen /ʧi/ چی]]) für Inanimate:
آدم که نباید به همه چی (۳. Person) کار داشته باشد!
- /ʤomlæ/ جملـه:
جملـه (۱. Person) ندایِ هم‌بستگی سر دهیم!
- Die substantivierte Adjektivphrase /ʤomlægi/ جملگی (= gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-i/ an das Assoziativpronomen /ʤomlæ/ جملـه):
ایرانیان جملگی (۳. Person) پشتیبانِ تو اند!
- In archaischen Idiomen die substantivierte Adjektivphrase /hæmægin/ همگین (= gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-in/ an das Assoziativpronomen /hæmæ/ همه):
دلِ سپاه و رعیّت بدو گرفت قرار
بدو فتاد امیدِ جهانیان همگین (۳. Person)
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
Der finale Vokal des Assoziativpronomens /hæmæ/ همه konnte dabei aus metrischen Gründen elidiert werden (= /hæmgin/):
در هم شدند لشکر، بر هم زدند همگین (۳. Person)
آن تاج‌هایِ زریّن، وآن تخت‌هایِ سیمین
Mu’izzi (11. – 12. Jh. n. Chr.)
- In archaischen Idiomen /hæmɒd/ هماد.
Nominale Assoziativpronomina können Nuklei von Partitivgenitivphrasen werden. Eine Besonderheit des Persischen ist, dass Modifikatoren in jedem Numerus stehen können:
- Mit Modifikatoren, die im Plural stehen (siehe 10•۴•d•a. und 10•۴•d•b.). Dabei erscheinen die Partitivgenitivphrasen syndetisch (d.h. mit der enklitischen Konjunktion /-e/):
او با همه‌یِ هم‌سایگان‌ش /hæmæ-je hæmsɒjegɒn-æʃ/ رفت و آمد دارد.
جملگیِ دوستان‌ش /ʤomlegi-e dustɒn-æʃ/ را از خود راند.
همگیِ شما /hæmægi-e ʃomɒ/ شاهد رفتارِ او بودید.
تویی که بر سرِ خوبانِ کشوری چون تاج
سزد، اگر همه‌یِ دل‌بران /hæmæ-je del-bærɒn/ دهندت باج
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
Auch die Nominalphrasen /tæmɒm/ تمام، /tæmɒmi/ تمامی, /koll/ کلّ und /kollijjæ/ کلّیّه können in dieser Position anstelle der nominalen Assoziativpronomina eingesetzt werden.
Die nominalen Assoziativpronomina, die auf einen Vokal enden (/hæmæ/ همه und /ʤomlæ/ جملـه) können auch asyndetisch verwendet werden (siehe 10•۴•d•a. und 10•۴•d•b.):
جملـه بیگانگان /ʤomle bigɒnegɒn/
همه دشمنان /hæmæ doʃmænɒn/
همه نام‌دارانِ /hæmæ nɒm-dɒrɒn/ آن مرز را
چو توس و چو کاووس و گودرز را
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
سرخیلِ سپاهِ تاج‌داران
سرجمله‌یِ جملـه شهریاران /ʤomle ʃæhriɒrɒn/
Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
همه موبدان /hæmæ mubædɒn/ را زِ لشکر بخواند
به چربی چه مایه سخن‌ها براند!
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
- Das nominale Assoziativpronomen /hæmæ/ همه kann auch Modifikatoren begleiten, die im Singular stehen aber teilbar sind (siehe 10•۴•d•a. und 10•۴•d•b.). Solche Partitivgenitivphrasen erscheinen syndetisch (= mit der enklitischen Konjunktion /-e/) oder asyndetisch:
خبرش به تندی در همه‌یِ کشور /hæmæ-je keʃvær/ پیچید.
در زمانی همه‌یِ دشت /hæmæ-je dæʃt/ زِ خونِ دد و دام
لعل کردی چو گلستانی هنگامِ بهار
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
همه عالم /hæmæ ɒlæm/ زِ فتوحِ تو نگارین گشته‌ست
هم‌چو آگنده به سد رنگ نگارین سیرنگ
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
همه عمر /hæmæ omr/ بر ندارم سر از این خمارِ مستی
که هنوز من نبودم که تو در دل‌م نشستی
Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
تشنگان را نماید اندر خواب
همه عالم /hæmæ ɒlæm/ به چشم، چشمه‌یِ آب
Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
Auch die Nominalphrasen /tæmɒm/ تمام، /tæmɒmi/ تمامی und /koll/ کلّ können in dieser Position verwendet werden.