Qualifikativpronomina beziehen sich eher auf eine oder wenige Eigenschaften einer Entität als auf diese selbst. Diese Pronomina sind im Persischen Determinativphrasen.
| Inhaltsverzeichnis |
|---|
a. Aufbau
Im Persischen sind native Qualifikativpronomina (im Gegensatz zu anderen indoeuropäischen Sprachen) nicht anzutreffen. In ihrer Rolle erscheinen determinativierte Modaladverbiale, die Präpositionalphrasen mit der Präposition /ʧon/ (/ʧun/) چون sind (siehe 11•q.):
- Für den Nahbereich die Präpositionalphrase /ʧon in/ (/ʧun in/) چنین، چونین (mit der ursprünglichen Bedeutung “wie dies”) sowie ihre Intensivform /in ʧon in/ (/in ʧun in/) این چنین، این چونین (siehe 7•۳•c.)
- Für den Fernbereich die Präpositionalphrase /ʧon ɒn/ (/ʧun ɒn/) چنان، چونان (mit der ursprünglichen Bedeutung “wie das”) sowie ihre Intensivform /ɒn ʧon ɒn/ (/ɒn ʧun ɒn/) آن چنان، آن چونان (siehe 7•۳•c.)
Es scheint, dass bei der Entstehung von Qualifikativpronomina auch eine Grammatikalisierung erfolgt ist: Sie werden von modernen persischen Sprechern nicht als Präpositionalphrasen aufgefasst und meistens folgendermaßen ausgesprochen:
- /ʧenɒn/ چنان, /ɒn ʧenɒn/ آن چنان
- /ʧenin/ چنین, /in ʧenin/ این چنین
b. Nominale Qualifikativphrase
Nominale Determinansphrasen mit Qualifikativpronomina haben im Persischen folgende Eigenschaften:
- Sie sind stets indefinit (im Gegensatz zu nominalen Determinansphrasen mit Quantifikativpronomina).
Dazu werden sie in der Regel mit dem enklitischen Artikel /-i/ oder dem Muster [NP[DKardinalzahl /jek/] [NP[NPNominalphrase] [Denklitischer Artikel /-i/]]] verwendet.
- Sie stehen immer in der 3. Person.
- Ihr Numerus entspricht dem ihrer Determinativfokusse.
Zum Beispiel:
چنین کتابی /ʧon in ketɒb-i/، یک چنین انسان‌هایی /jek ʧon in ensɒnhɒ-i/
تو می‌خواهی یک چنین گوهری /jek ʧon in gævhær-i/ را به این ارزانی بفروشی؟!
دگر حور و پری را کس نگوید با چنین حسنی /ʧon in hosn-i/
که این را این چنین چشم‌ست و آن را آن چنان ابرو
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
شیرِ بی یال و دم و اشکم که دید؟!
این چنین شیری /in ʧon in ʃir-i/ خدا کِی آفرید؟!
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
چنان کسی /ʧon ɒn kæs-i/، یک چنان دوستانی /jek ʧon ɒn dustɒn-i/
او مرا در یک چنان شبِ سردی /jek ʧon ɒn shæb-e særd-i/ از خانه‌اش بیرون انداخت.
اُذنِ مومن وحیِ ما را واعی‌ست
آن چنان گوشی /ɒn ʧon ɒn guʃ-i/ قرینِ داعی‌ست
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
In archaischen Idiomen werden solche qualifikativen Determinansphrasen auch ohne enklitischen Artikel /-i/ eingesetzt:
تیزهُش تا نیازماید بخت
به چنین جای‌گاه نگراید
Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)
هر کجا بینی این چنین کس را
التفات‌ش مکن! که هیچ کس‌ست
Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
این چنین اکسیرها ز اسرارِ توست
این چنین میناگری‌ها کارِ توست
Rumi (13. Jh. n. Chr.)
که چونین سخن نیست جز کارِ زن
به ویژه زنی که‌او بود رای‌زن
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
گر فزونی نپذیرد جز کاهنده
چه همی بایدت این چونین افزونی؟!
Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)
نظر کردن به درویشان منافیِّ بزرگی نیست
سلیمان با چنان حشمت نظرها بود با مورش
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
Qualifikative Determinansphrasen konnten in archaischen Idiomen durch den Wegfall des Determinativfokus substantiviert werden:
درِ من چه کوبی؟! رهِ من چه گیری؟!
چو آرام گیرد دل‌ت با چنانی /ʧon ɒn-i/
Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)
چنانی /ʧon ɒn-i/ که از مادرِ پارسا
بزاید، شود بر جهان پادشا
Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
c. Adjektivale Qualifikativphrase
Qualifikativpronomina können im Persischen als Determinativphrasen auch zur Graduierung von Adjektivphrasen eingesetzt werden:
تو چنین فربه و آکنده چرایی؟ پدرت
هندوی بود یکی لاغر و خشکانج و نحیف
Labibi (10. – 11. Jh. n. Chr.)
ندانستم من، ای سیمین‌صنوبر!
که گردد روز چونین زود زایل
Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)
چه اوفتاد و چه کردم گنه به جایِ تو من؟
چرا به جستنِ هجر این چنین مهیّایی
Suzani Samarqandi (12. Jh. n. Chr.)
مرا به کارِ جهان هرگز التفات نبود
رخِ تو در نظرم این چنین خوش‌ش آراست
Hafes (14. Jh. n. Chr.)
زِ سیری مباش آن چنان شادکام!
که از هیضه زهری در افتد به جام
Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)
چنان بی‌سایه، شد چونان بی‌آزرم
برِ چشم‌ش جهان تاری شد از شرم
Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)