۲۰. Suffixes

Suffixes are (as defined in the chapter 2•۲•b•b.) affixes which follow the stem.

Two groups of Persian suffixes are discussed in the separate following chapters:

The further Persian derivational suffixes are handled in this present chapter:

Contents

a. The Suffix /-æ/

The suffix /-æ/ has manifold applications in Persian:

  1. The most important usage of this suffix is in the derivation of perfect participles from past participles (see 12•۴.): /kændæ/ کنده, /zædæ/ زده, /xæridæ/ خریده, /ɒrɒstæ/ آراسته, /suxtæ/ سوخته
  2. The perfect participles generated in this manner can be adjectivized to nomina patientis like in other Indo-European languages (see 4•۱.). However, the suffix /-æ/ can rarely build up nomina patientis from present participles (→ /æfʃoræ/ افشره, /tærɒʃæ/ تراشه, /godɒzæ/ گدازه, /ɒmizæ/ آمیزه) and nominal participles (→ /nemunæ/ نمونه).
  3. It generates nomina actionis from present participles: /xoræ/ خوره, />pæziræ‌/ پذیره

    ذوقِ خنده /xændæ/ دیده‌ای ای خیره چند

    ذوقِ گریه /gerjæ/ بین! که هست آن کانِ قند

    Rumi (13th Century AD)

    One can also ocassionaly find adjectives as stems: /tizæ/ تیزه

  4. It generates (like the suffix /-æk/ ↓) nomina instrumenti from present participles: /mɒlæ/ ماله, /rændæ/ رنده, /puʃæ/ پوشه, /giræ/ گیره
  5. It involves likeness, by generating new nouns from nouns (= suffix /-æk/ ↓): /ʧeʃmæ/ چشمه, /guʃæ/ گوشه, /dɒmænæ/ دامنه
  6. It involves dependence or relationship and generates adjectives from noun phrases (= suffix /-æk/ ↓): /bæhɒræ/ بهاره, /pɒizæ/ پاییزه

    In this case, the usage of the following phrases as stems are notable:

    • Counting numerals (see the suffix /-gɒn/ ↓): /hæftæ/ هفته, /dæhæ/ دهه, /nimæ/ نیمه, /nesfæ/ نصفه
    • Numeral phrases ending with a consonant (see 15•۴•h. modal adverbial and the suffix /-i/ ↓): /do-ʧærxæ/ دوچرخه, /se-sɒl-o-nimæ/ سه‌سال‌ونیمه

      تو دوباره مزاحمِ ما شده‌ای.

      خودرویِ چهارنفره، هواپیمایِ دوموتوره

    • Noun phrases which are pluralized by means of the inflectional suffix /-ɒn/: /mɒhɒnæ/ ماهانه, /ʃɒhɒnæ/ شاهانه, /kudækɒnæ/ کودکانه, /mæxfiɒnæ/ مخفیانه
    • Distributive, associative and inexistential determiner phrases:

      این کارخانه هرساله /hær-sɒlæ/ ۱۰۰۰۰ جفت کفش می‌سازد.

      همه‌روزه /hæmæ-ruzæ/ از ساعتِ ۸ تا ۱۴

      همه‌کاره /hæmæ-kɒræ/، هیچ‌کاره /hiʧ-kɒræ/

      همه‌ساله بختِ تو پیروز باد!

      شبانِ سیه بر تو چون روز باد!

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

      حرکات‌ش همه‌رهه هنرست

      برَم از جانِ من عزیزترست

      Onsuri (10th and 11th Century AD)

If this suffix is positioned after a vowel, the consonant /j/ must be used as an epenthesis:

/pɒ/ + /-æ/ → /pɒjæ/ پایـه

b. The Suffix /-æk/

This suffix is the precursor of the suffix /-æ/ ↑, and has the following applications in Persian:

  1. It is used to generate diminutives: /ʃæhræk/ شهرک, /doxtæræk/ دخترک, /morɣæk/ مرغک
  2. It is a suffix generating nomina loci from nouns: /ænɒræk/ انارک, /læʃkæræk/ لشکرک, /hesɒræk/ حصارک
  3. It generates nomina instrumenti from present participles (= suffix /-æ/ ↑): /ɣæltæk/ غلتک
  4. It is attached to instruments to generate nomina actionis: /ʧeʃmæk/ چشمک, /nɒxonæk/ ناخنک
  5. It is bound to onomatopoetics, and generates simple nomina agentis: /sutæk/ سوتک, /sut-sutæk/ سوت‌سوتک, /ʤir-ʤiræk/ جیرجیرک, /ɣɒr-ɣɒræk/ قارقارک
  6. It involves likeness, by generating new nouns from nouns (= suffix /-æ/ ↑): /bærfæk/ برفک, /ʧængæk/ چنگک, /mæxmælæk/ مخملک, /pæʃmæk/ پشمک
  7. It is used in frame of nominalization of adjectives: /sorxæk/ سرخک, /lærzɒnæk/ لرزانک, /næræk/ نرک
  8. It involves dependence or relationship and generates adjectives from noun phrases (= suffix /-æ/ ↑): /dæstæk/ دستک, /sængæk/ سنگک, /sɒlæk/ سالک
  9. It is a modal suffix and generates from adjectives new adjectives which always act as modal adverbials: /nærm-nærmæk/ نرم‌نرمک, /kæm-kæmæk/ کم‌کمک

    چو موی از سرِ مرزبان باز کرد

    بدو مرزبان نرمک /nærmæk/ آواز کرد

    Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

When this suffix is set after a vowel, the epenthesis /j/ has to be used:

دستک‌ت بوسم، بمالم پایک‌ت /pɒ/ + /-æk/ → /pɒjæk/

وقتِ خواب آید، بروبم جایک‌ت /ʤɒ/ + /-æk/ → /ʤɒjæk/

Rumi (13th Century AD)

In archaic idioms, the consonant /g/ could also be applied as an epenthesis after the vowel /æ/:

ساخته پایک‌ها را ز لکا موزگکی /muzæ/ + /-æk/ → /muzægæk/

وز دو تیریز سترده قلم و کرده سیاه

Manuchehri (10th and 11th Century AD)

شانگکی /ʃɒnæ/ + /-æk/ → /ʃɒnægæk/ زآبنوس هدهد بر سر زده

بر دو بناگوش کبک غالیه‌یِ تر زده

Manuchehri (10th and 11th Century AD)

c. The Suffixes /-ɒ/ and /-ɒk/

These suffixes are descended from the Middle Persian suffix /-ɒk/ (see also the suffix /-ɒk/ ↓). They accompany present participles and generate the following phrases:

  1. Nomina actionis: /jɒrɒ/ یارا, /ʧærɒ/ چرا, /xorɒk/ خوراک, /puʃɒk/ پوشاک

    Adjectives can also appear here as stems (= suffixes /-ɒi/ and /-ɒjɒ/ ↓). Such Nomina qualitatis are typically used with the meaning „size of the state“ (see 3•d•a.): /derɒzɒ/ درازا, /bolændɒ/ بلندا, /pæhnɒ/ پهنا, /gærmɒ/ گرما

  2. Simple nomina gentis: /dɒnɒ/ دانا, /gujɒ/ گویا, /ʃenɒvɒ/ شنوا, /kɒvɒk/ کاواک, /suzɒk/ سوزاک
  3. Adjectives of pertinence: /govɒrɒ/ گوارا, /xɒnɒ/ خوانا

d. The Suffixes /-ɒn/, /-gɒn/ and /-gɒnæ/

(See also 20•۲•a. The Inflectional Suffix /-ɒn/.)

These derivational suffixes can be found with the following applications:

  1. The suffix /-ɒn/ can generate simple nomina agentis from present participles (→ /xændɒn/ خندان, /gerjɒn/ گریان) as well as nominal participles (→ /ɒvængɒn/ آونگان).
  2. It generates nomina actionis from attributed simple nomina agentis (= endocentric determinative compositions with a present participle as nucleus, see 10•c•a.). Such nomina actionis refer to ceremonials: /hænɒ-bændɒn/ حنابندان, /xætnæ-konɒn/ ختنه‌کنان, /ɣɒli-ʃujɒn/ قالی‌شویان
  3. The suffixes /-ɒn/ and /-gɒn/ can generate nomina loci from noun phrases: /sepɒhɒn/ سپاهان, /ɣuʧɒn/ قوچان, /gorgɒn/ گرگان, /ʃɒpurgɒn/ شاپورگان, /dælirgɒn/ دلیرگان

    Such affixal formations can also identify temporal moments: /bɒmdɒdɒn/ بامدادان, /bæhɒrɒn/ بهاران

    Numeral phrases can also appear as stems:

    /do gonbæd/ + /-ɒn/ → /do-gonbædɒn/ دوگنبدان

    /ʧehel doxtær/ + /-ɒn/ → /ʧehel-doxtærɒn/ چهل‌دختران

    /hæft tæn/ + /-ɒn/ → /Hæft-tænɒn/ هفت‌تنان

  4. They can also generate noun phrases as sign of relation: /dæstɒn/ دستان, /æʃkɒn/ اشکان, /mehrgɒn/ مهرگان, /bɒzærgɒn/ بازرگان, /gerævgɒn/ گروگان, /hormozgɒn/ هرمزگان, /givgɒn/ گیوگان, /gæʃvɒdgɒn/ گشوادگان

    It appears that the suffix /-gɒr/ in /ruzgɒr/ روزگار is also an allomorph of these suffixes (see also the suffix /-gɒr/ ↓).

  5. The suffixes /-gɒn/ and /-gɒnæ/ are used in the syntax of distributive numerals (see 6•۵.): /dogɒn/ دوگان, /pænʤgɒnæ/ پنجگانه

    These suffixes can generate from the cardinal numeral /jek/ یک the distributive numerals /jekɒn/ یکان, /jegɒn/ یگان, /jekɒnæ/ یکانه and /jegɒnæ/ یگانه by means of elision.

e. The Suffix /-i/ from the Middle Persian /-ik/ and the Suffixes /-in/ and /-inæ/

(See also 20•۲•b. The Inflectional Suffix /-in/.)

/-ik/ is the Middle Persian form of the New Persian Suffix /-i/.In New Persian, it can only be found in the adjective /næzdik/ نزدیک.

These Suffixes have the following applications in Persian, but only the suffix /-i/ is unrestrainedly productive (see also the article of Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۳۸rd issue, page 1):

  1. They generate adjectival phrases from noun phrases, with a comprehensive semantic spectrum:
    • Simple relation: /irɒni/ ایرانی, /mæsihi/ مسیحی, /poʃti/ پشتی, /ɒɣɒzin/ آغازین, /piʃin/ پیشین, /dirinæ/ دیرینه
    • Material: /ʧærmi/ چرمی, /pelɒstiki/ پلاستیکی, /ɒhænin/ آهنین, /ʧubin/ چوبین, /sofɒlinæ/ سفالینه, /pæʃminæ/ پشمینه
    • Possession: /æjnæki/ عینکی, /motori/ موتوری, /ʧɒdori/ چادری, /ɣæjmæti/ قیمتی
    • Tendency: /sigɒri/ سیگاری, /tærjɒki/ تریاکی, /tæɒrofi/ تعارفی, /mæzhæbi/ مذهبی
    • Contamination: /xɒki/ خاکی, /næfti/ نفتی, /rængi/ رنگی, /xunin/ خونین, /nængin/ ننگین
    • Profession: /læbui/ لبویی, /bælɒli/ بلالی, /kæbɒbi/ کبابی
    • Pertinence: /tæmɒʃɒi/ تماشایی, /xɒndæni/ خواندنی, /xorɒki/ خوراکی, /kolængi/ کلنگی
    • Modality: /ɣesti/ قسطی, /beliti/ بلیتی, /ʃefɒhi/ شفاهی, /testi/ تستی, /telefoni/ تلفنی, /tænhɒi/ تنهایی

      The following features are here notable:

      • The suffix /-i/ can be attached to numeral phrases which end with a vowel (see 15•۴•h. modal adverbial and the suffix /-æ/ ↑):

        آن‌ها دوتایی /do-tɒi/ سراغِ ما آمدند.

        یک‌دفعه‌ای /jek-dæfʔei/ سر و کلّه‌اش پیدا شد.

      • The stem can be accompanied first by the suffix /-nɒk/ ↓ in the Tajik idiom (see the article of Firuza Amanova in مجلهء زبانشناسی, ۱۵th and 16th issue, page 2):

        او پشتناکی /poʃtnɒki/ (= پس‌پسکی) از مایان دور شد.

        دختر درونّاکی /dærunnɒki/ (= با خود) فکر می‌کرد: «آخر من چه گناهی کرده‌باشم؟!»

        کودک یک‌باره رویناکی /rujnɒki/ (= با صورت) به زمین غلتید.

    • The suffix /-i/ is attached to nomina actionis, and generates simple nomina agentis: /molɒɣɒti/ ملاقاتی, /ʤængi/ جنگی, /tævlidi/ تولیدی, /mɒndæni/ ماندنی
  2. The suffixes /-in/ and /-i/ are applied in the syntax of ordinal numerals (see 6•۴.): /pænʤomin/ پنجمین, /dæhomi/ دهمی
  3. These suffixes can also generate new nouns from nouns:
    • Involving similarity: /zɒnui/ زانویی, /nærgesi/ نرگسی
    • Identifiers for temporal moments: /ɒxær-e-omri/ آخرِ عمری, /ʃæb-e-ejdi/ شبِ عیدی

      دوشنبه‌ای نامه‌اش به دست‌م رسید.

      هنوز آن دعوایِ سرِ صبحی ادامه دارد.

    • Nomina loci: /ænbɒri/ انباری, /oʃtorin/ اشترین, /ʤuin/ جویین, /gænʤinæ/ گنجینه

The following phonological points are notable in the usage of these suffixes:

  • Other than from the Middle Persian /-ih/ ↓, these suffixes need no epenthesis /g/ after the vowels /æ/ and /e/: /xɒmæi/ خامه‌ای, /æfsɒnæi/ افسانه‌ای

    The epenthesis /g/ can only be found in the following affixal formations:

    • /xɒnæ/ + /-i/ → /xɒnægi/ خانگی
    • /hæftæ/ + /-i/ → /hæftægi/ هفتگی
    • The associative pronouns /hæmægi/ همگی and in archaic idioms /hæmægin/ همگین

      دلِ سپاه و رعیّت بدو گرفت قرار

      بدو فتاد امیدِ جهانیان همگین

      Farrukhi Sistani (10th and 11th Century AD)

      The final vowel of the associative pronoun /hæmæ/ همه could be elided owing to metric confirmation (= /hæmgin/):

      در هم شدند لشکر، بر هم زدند همگین

      آن تاج‌هایِ زریّن، وآن تخت‌هایِ سیمین

      Mu’izzi (11th and 12th Century AD)

    • The associative pronoun /ʤomlægi/ جملگی
    • Also in archaic idioms, /ʤɒmægi/ جامگی, /pærdægi/ پردگی and /xæjmægi/ خیمگی

      صورتِ دل صورت‌ها را شکست

      پردگیان مُلک‌سِتان آمدند

      Rumi (13th Century AD)

      الا یا خیمگی، خیمه فرو هل!

      که پیش‌آهنگ بیرون شد زِ منزل

      Manuchehri (10th and 11th Century AD)

  • The application of the epenthesis /v/ after the following vowels is noted in Persian according to the Arabic template:

    • After the vowel /æ/:

      /gænʤæ/ + /i/ → /gænʤævi/ گنجوی

    • After the vowel /i/. In addition, this vowel must be dissimilated in this case to /æ/:

      /mɒni/ + /i/ → /mɒnævi/ مانوی

    • After the vowel /ɒ/. This vowel can be dissimilated in this case to /æ/:

      /donjɒ/ + /i/ → /donjævi/ دنیوی

      از دنیاوی /donjɒ/ + /i/ → /donjɒvi/ آن چه که بود ترک کردم.

      Nasir Khusraw (11th Century AD)

f. The Suffix /-i/ from the Middle Persian /-ih/

The allomorphs /-ih/ and /-eh/ are the Middle Persian Form of the suffix /-i/, and were also used until the 12th Century AD in New Persian (see the article of Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۱۳th issue, page 81): /pæʃimɒneh/ پشیمانه, /dærviʃeh/ درویشه, /kɒfereh/ کافره, /nɒpæjdɒih/ ناپیداییه

This suffix /-i/ has the following functions in Persian:

  1. It is the primary suffix to generate nomina actionis from noun and adjectival phrases.

    As described in Chapter 3•d•a., nomina actionis in Persian represent (like in other languages) the following semantic roles:

    1. Nomen qualitatis (an entity identifying a certain state): /bærɒdæri/ برادری, /xubi/ خوبی
    2. Nomen acti (the state after a modification or the result of a process):/ɣæbuli/ قبولی, /degær-guni/ دگرگونی
    3. A ceremonial: /didæni/ دیدنی, /ærusi/ عروسی, /zɒri/ زاری
    4. The size of the state: /tɒzægi/ تازگی, /bolændi/ بلندی
    5. The location of executing a process (nomen loci): /næʤʤɒri/ نجّاری, /duzændægi/ دوزندگی

    In archaic idioms, one also notes present participles as stems of such affixal formations:

    گر نباشد جاهِ فرعون و سری

    از کجا یابد جهنّم پروری /pærværi/؟!

    Rumi (13th Century AD)

    نشـانِ آمرزی‌اش /ɒmorzi/ آن‌ست که دلِ تو رقّتی یابد.

    Baha’uddin Walad (12th and 13th Century AD)

  2. This suffix is used in the Tajik idiom for the derivation of presumptive participles from perfect participles (see 12•۵.): /kændægi/ کندگی, /xæridægi/ خریدگی, /suxtægi/ سوختگی

The following sandhis take place using this suffix:

  • If this suffix is follows the vowels /æ/ or e/, the epenthesis /g/ must be positioned between them:

    /xæstæ/ + /-i/ → /xæstægi/ خستگی

    /bæʧʧæ/ + /-i/ → /bæʧʧægi/ بچّگی

    انوری گر خردگی‌ها /xordægi/ می‌کند

    تو بزرگی کن، بر آن خرده مگیر!

    Anvari (12th Century AD)

    Even though this rule dates back to Middle Persian, it is also valid for stems of a different origin:

    رو مسخرگی /mæsxærægi/ پیشه کن و مطربی آموز!

    تا دادِ خود از مهتر و کهتر بستانی

    Obeid Zakani (14th Century AD)

  • In archaic idioms, if this suffix is added after the vowel /ɒ/, the epenthesis /k/ can be positioned between them:

    من سخن گویم، تو کاناکی /kɒnɒ/ + /-i/ → /kɒnɒki/ کنی

    هر زمانی دست بر دست‌ت زنی

    Rudaki (9th and 10th Century AD)

In addition, if this suffix is positioned after the vowel /i/, the stem must be accompanied first by the suffix /-gær/ ↓: /nɒʃigæri/ ناشی‌گری, /miɒnʤigæri/ میانجـی‌گری, /sufigæri/ صوفی‌گری, /nezɒmigær/ نظامی‌گری

یاد دار که قوّادی به از قاضی‌گری /ɣɒzigæri/ است!

Abolfazl Beyhaqi (10th and 11th Century AD)

g. The Suffix /-ijjæ/

The suffix /-ijjæ/, most applied in the era of Safavids until Qajar, is constructed in terms of the Arabic template (attaching the feminine sign /a/ (/at/) to the relation suffix /-ij/), to become modifiers of qualitative genitive phrases with words which are feminine in the Arabic language, like /risaala/ رساله, /silsila/ سلسله, /naʃrijja/ نشریّه, /maħalla/ محلّه, /mamlika/ مملکت, /wasila/ وسیله and so on (see also the suffix /-ijjæt/ ↓).

In this manner, this suffix can generate the following phrases from nouns:

  1. Adjectives of modality: /jævmijjæ/ یومیّه
  2. Simple nomina agentis by means of attaching to nomina actionis: /tæhririjjæ/ تحریریّه, /næɣlijjæ/ نقلیّه
  3. Nouns as sign of relation: /sæhmijjæ/ سهمیّه, /ruhijjæ/ روحیّه, /ʤæhizijjæ/ جهیزیّه, /fetrijjæ/ فطریّه
  4. Nomina loci: /torkijjæ/ ترکیّه, /rusijjæ/ روسیّه, /ʤæmʃidijjæ/ جمشیدیّه, /hosæjnijjæ/ حسینیّه
  5. Identifiers for dynasties and sects: /zændijjæ/ زندیّه, /ɣɒʤɒrijjæ/ قاجاریّه, /esmɒilijjæ/ اسماعیلیّه, /bɒtenijjæ/ باطنیّه
  6. Identifier for books or speeches, denoting their content: /pændijjæ/ پندیّه, /hæʤvijjæ/ هجویّه, /mædhijjæ/ مدحیّه, /extɒrijjæ/ اخطاریّه, /ettelɒijjæ/ اطّلاعیّه, /næzærijjæ/ نظریّه

h. The Suffix /-om/

The suffix /-om/ generates adjectives as sign of relation, for example in the archaic differential pronoun /digærom/ دیگرم (see 7•۴•a.):

دیگرم روز صباح که گذشتند دیدند آن درختِ انجیر خشک شده بود از بیخ.

From the book “Translation of Diatessaron” (۱۳th Century AD)

However, mainly cardinal numerals are used as stems of this suffix in the syntax of ordinal and fraction numerals (see 6•۴. and 6•۲•a.): /hæʃtom/ هشتم, /jek-dæhom/ یک‌دهم

If this suffix is attached to the Cardinal Numeral /do/ دو or /se/ سه, epenthesis /vv/ or /jj/ must be positioned between them:

/do/ + /-om/ → /dovvom/ دوم

/do/ + /-om/ → /dojjom/ دیم

/se/ + /-om/ → /sevvom/ سوم

/se/ + /-om/ → /sejjom/ سِیم

i. Suffixes generating Nomina Actionis

As discussed above, these suffixes are used in the syntax of nomina actionis:

However, the following suffixes are also applied in Persian to generate nomina actionis:

  1. The suffixes /-eʃ/ and /-eʃt/ (see also 20•۲•b. The Inflectional Suffix /-eʃt/). The following points are notable here:
    • Both present participles and also adjectives can appear as stems:

      /xɒheʃ/ خواهش, /nɒleʃ/ نالش, /ɒzmɒjeʃ/ آزمایش, /xoreʃ/ خورش, /koneʃt/ کنشت, /govɒreʃt/ گوارشت, /xoreʃt/ خورشت

      نانِ آن مدخل زِ بس زشت‌م نمود

      از پیِ خوردن گوارشت‌م نبود

      Rudaki (9th and 10th Century AD)

      /nærmeʃ/ نرمش, /gærmeʃ/ گرمش, /giʤeʃ/ گیجش, /ɒrɒmeʃ/ آرامش, /pæjdɒjeʃ/ پیدایش, /ræhɒjeʃ/ رهایش

      چربش /ʧærbeʃ/ آن جا دان که جان فربه شود

      کارِ ناامّید آن جا به شود

      Rudaki (9th and 10th Century AD)

    • The allomorphs /-iʃ/ and /-eʃn/ can also be found in archaic idioms: /govɒreʃn/ گوارشن, /gozɒreʃn/ گذارشن

      نو کن روشنِ /ræveʃn/ راستان! بشکن طلسمِ باستان!

      هم روزنامه‌ی این بخوان، هم کارنامه‌ی آن بدر!

      Athir Akhsikati (12th Century AD)

      به هر بامدادی به هنگامِ بار

      چنین ترک‌دینار یابم هزار

      به بخشیش /bæxʃiʃ/ و گر بیستگانی بود

      همه بهرِ او زرِّ کانی بود

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

    • In archaic idioms, past and nominal participles can also be noted as stems:

      بیرون‌ت کنند از درِ مرگ

      چون از درِ بودش /budeʃ/ اندر آیی

      Nasir Khusraw (11th Century AD)

      مردِ سرهنگ از آن نمونشِ /nemuneʃ/ راست

      از سرِ خونِ آن صنم بر خاست

      Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

      دلی باید اندیشه را تیز و تند

      برینش /borineʃ/ نیاید زِ شمشیرِ کند

      Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

    • If these suffixes are set after a vowel, the epenthesis /j/ must be applied between them:

      /pæjdɒ/ + /-eʃ/ → /pæjdɒjeʃ/ پیدایش

      /pæjdɒ/ + /-eʃn/ → /pæjdɒjeʃn/ پیدایشن

    • The vowel of the suffix can be assimilated after the consonant /v/ to /o/:

      /kɒv/ + /-eʃ/ → /kɒveʃ/ (/kɒvoʃ/) کاوش

      /tærɒv/ + /-eʃ/ → /tærɒveʃ/ (/tærɒvoʃ/) تراوش

  2. The suffix /-mɒn/, with past participles as well as with present participles:

    /sɒxtmɒn/ ساختمان, /ridmɒn/ ریدمان, /duxtmɒn/ دوختمان

    /sɒzmɒn/ سازمان, /zɒjmɒn/ زایمان, /ʧɒjmɒn/ چایمان

    One should take care not to take the Present Participle /mɒn/ (of the infinitive /mɒndæn/ ماندن) for this suffix, when this present participle is used in the determinative composition as nucleus (see 10•c.): /ʃɒd-mɒn/ شادمان (simple nomen agentis)، /dud-mɒn/ دودمان (nomen loci)

  3. The suffix /-nɒ/ generates nomina qualitatis from adjectives : /derɒznɒ/ درازنا, /færɒxnɒ/ فراخنا
  4. The suffixes /-ɒi/ and /-ɒjɒ/ generate only with the adjective /rævʃæn/ روشن the nomina qualitatis /rævʃænɒi/ روشنایی and /rævʃænɒjɒ/ روشنایا (= the suffix /-ɒ/ ↑).
  5. The suffixes /-ænd/ and /-ɒl/ are applied only with the present participle /ræv/ (of the infinitive /ræftæn/ رفتن) (see also the suffix /-ænd/ ↓ and the suffix /-ɒl/ ↓): /rævænd/ روند, /rævɒl/ روال
  6. The suffixes /-ɒðægi/ and /-ɒjægi/ can generate from the noun /doʃmæn/ دشمن the nomina qualitatis /doʃmænɒðægi/ دشمناذگی and /doʃmænɒjægi/ دشمنایگی in archaic idioms:

    وصفِ دوستی و دشمناذگی و بیگانگی و آشناییِ خلقان

    Baha’uddin Walad (12th and 13th Century AD)

  7. Persian native speakers extracted the final phoneme group /ijjat/ from Arabic nouns such as /æbædijjæt/ ابدیّت and /bæʃærijjæt/ بشریّت (see the suffix /-ijjæ/ ↑) and used it as suffix /-ijjæt/, to generate nomina qualitatis from Persian nouns: /doijjæt/ دوییّت, /xærijjæt/ خریّت

    This suffix is attached even to Arabic nouns and adjectives and generates nomina qualitatis, which are not used in Arabic: /zeddijjæt/ ضدّیّت, /bærbærijjæt/ بربریّت, /ɒdæmijjæt/ آدمیّت

  8. The suffix /-ɒs/ generates onomatopoetics in the Tajik idiom (see the article of Firuza Amanova in مجلهء زبانشناسی, ۱۵th and 16th issue, page 2):

    از دور صدایِ اکّاسِ /ækk/ + /ɒs/ → /ækkɒs/ (= عوعو) سگان شنیده می‌شد.

j. Suffixes generating Nomina Agentis

As already explained, the following derivational suffixes are used, to generate nomina agentis in Persian:

However, following suffixes are also applied in the syntax of nomina agentis:

  1. The suffix /-ændæ/, with present participles: /xorændæ/ خورنده, /zænænædæ/ زننده, /ʃenævændæ/ شنونده, /ʃærmændæ/ شرمنده, /ɒjændæ/ آینده

    The allomorphs /-ænd/ and /-ændu/ can also be found in archaic idioms (see also the suffix /-ænd/ ↑):

    ز باریکی و سستی هر دو پای‌م

    تو گویی پایِ من پایِ تنندست

    Aghadji (10th Century AD)

    شود در پناه‌ت چو سدِّ سکندر

    اگر خانه سازم ز تارِ تنندو

    Mu’izzi (11th and 12th Century AD)

  2. The suffix /-gɒr/, with past participles as well as with present participles (see also the suffix /-gɒr/ ↑):

    /pærværdgɒr/ پروردگار, /mɒndgɒr/ ماندگار, /ræstgɒr/ رستگار

    /ɒmuzgɒr/ آموزگار, /pærhizgɒr/ پرهیزگار

  3. /gær/ is a Middle Persian variant of the noun /kɒr/ کار. However, /gær/ as a modifier of exocentric possessive and explicative compounds is felt by New Persian speakers as a suffix /-gær/: /ɒhængær/ آهن‌گر, /mesgær/ مس‌گر, /sefidgær/ سفیدگر

    In this way, also this suffix can generate simple nomina agentis from nomina actionis: /fetnægær/ فتنه‌گر, /kɒrgær/ کارگر

  4. The suffix /-vær/ appears to be the short form of the present participle /værz/ (of the infinitive /værzidæn/ ورزیدن), and generates in New Persian simple nomina agentis from nomina actionis: /hæmlævær/ حمله‌ور, /ʃenɒvær/ شناور, /dɒneʃvær/ دانشور, /honærvær/ هنرور, /ʤɒnvær/ جانور
  5. The suffix /-ʧi/ of Turkish descent can generate (comparable with the suffix /-gær/ identifiers for professions (see also the suffix /-ʧi/ ↓): /ɣæhvæʧi/ قهوه‌چی, /mæʔdænʧi/ معدنچی

    شلاّقِ درشکه‌چی بلند شد و راه افتادیم.

    Mohammad-Ali Jamalzadeh (19th and 20th Century AD)

    This suffix can also construct simple nomina agentis from nomina actionis: /ʃekɒrʧi/ شکارچی, /tæmɒʃɒʧi/ تماشاچی

  6. The suffix /-æm/ in the Tajik idiom, with present participles (see the article of Firuza Amanova in مجلهء زبانشناسی, ۱۵th and 16th issue, page 8): /dɒræm/ دارم, /ʃɒjæm/ شایم

k. Suffixes generating Occupational Titles

In addition to the suffixes discussed above (like /-gær/ and /-ʧi/), the following suffixes are used in Persian to generate noun phrases as identifiers for occupations:

  1. The suffixes /-vɒn/ and /-bɒn/ (see also the suffix /-bɒn/ ↓): /sɒrvɒn/ ساروان, /ʃotorvɒn/ شتروان, /bɒɣbɒn/ باغبان, /sɒrbɒn/ ساربان, /goruhbɒn/ گروهبان

    The usage of this suffix in /bɒdbɒn/ بادبان appears to be a semantically modified application.

  2. The suffixes /-vɒ/ and /-bɒ/ (see also The Suffix /-vɒ/ ↓): /piʃvɒ/ پیشوا, /nɒnvɒ/ نانوا

    نی، نی! فتد در آسیا هم نورِ مَه از روزنی

    زآن جا به سویِ مَه رود، نی در دکانِ نانبا /nɒnbɒ/

    Rumi (13th Century AD)

  3. The suffixes /-bod/ and /-pɒd/ (see the article of Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۳rd issue, Page 25): /ærteʃbod/ ارتشبد, /sepæhbod/ سپهبد, /ɒzærpɒd/ آذرپاد
  4. The suffix /-tɒʃ/ of Turkish descent: /ʃæhrtɒʃ/ شهرتاش, /xæjltɒʃ/ خیلتاش

l. Suffixes generating Nomina Loci

As discussed above, the following suffixes can be found in the syntax of Persian nomina loci:

Besides these, following suffixes are also used to generate Nomina Loci from nouns (and occasionally adjectives):

  1. The suffix /-estɒn/: /torkestɒn/ ترکستان, /golestɒn/ گلستان

    The following points are notable here:

    • Such suffixal formations can also identify spaces of time in the figurative sense: /tɒbestɒn/ تابستان, /zæmestɒn/ زمستان
    • If the stem has the suffix /-æ/ ↑ or the suffix /-i/ ↑, these suffixes become elided when attaching the suffix /-estɒn/:

      /ɣælæmæ/ + /-estɒn/ → /ɣælæmestɒn/ قلمستان

      /ærmæni/ + /-estɒn/ → /ærmænestɒn/ ارمنستان

      /gorʤi/ + /-estɒn/ → /gorʤestɒn/ گرجستان

    • If this is positioned after a vowel, the vowel /e/ of the suffix should be elided:

      /hendu/ + /-estɒn/ → /hendustɒn/ هندوستان

      /bu/ + /-estɒn/ → /bustɒn/ بوستان

      This suffixal formation can be modified to the noun /bostɒn/ بستان by monophthongization

    • The following metrical conformation, the vowel /e/ in the suffix can be exchanged with the consonant /s/ by metathesis:

      و گر باز گردی به زابلستان /zɒbolestɒn/ → /zɒbolsetɒn/

      به هنگامِ بشکوفه‌یِ گلستان /golestɒn/ → /golsetɒn/

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

      سزد گر به این بومِ زابلستان /zɒbolestɒn/ → /zɒbolsetɒn/

      نهد دانشی نامِ غلغلستان /ɣol-ɣolestɒn/ → /ɣol-ɣolsetɒn/

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

      چو ناید مرا جنگِ زابلستان /zɒbolestɒn/ → /zɒbolsetɒn/

      همان جنگِ ایران و کابلستان /kɒbolestɒn/ → /kɒbolsetɒn/

      Ferdowsi (10th and 11th Century AD)

  2. The suffixes /-dɒn/, /-dɒni/, /-hæn/, /-hɒn/, /-lɒn/, /-lɒx/, /-rom/, /-rɒn/, /-ʃæn/ and /-xæn/: /næmækdɒn/ نمکدان, /sægdɒni/ سگدانی, /ærdhæn/ اردهن, /zærhɒn/ زرهان, /sænglɒx/ سنگلاخ, /ʤæhrom/ جهرم, /sægrɒn/ سگران, /golʃæn/ گلشن, /golxæn/ گلخن
  3. The suffixes /-bær/, /-bɒr/, /-sær/, /-sɒr/, /-sir/, /-zɒr/, /-vɒr/ and /-vɒ/ (see also the suffix /-sɒr/ ↓, the suffix /-vɒ/ ↑ and the suffix /-vɒr/ ↓): /gilæbær/ گیله‌بر, /zængbɒr/ زنگبار, /rudsær/ رودسر, /kuhsɒr/ کوهسار, /gærmsir/ گرمسیر, /ʃenzɒr/ شنزار, /sæbzvɒr/ سبزوار, /mærdvɒ/ مردوا
  4. The suffix /-ɒt/. It is attached to place names in order to expand their meaning to surrounding areas: /ʃemirɒnɒt/ شمیرانات, /ʃervɒnɒt/ شروانات
  5. The suffixes /-bil/ and /-vil/: /ærdbil/ اردبیل, /hærzvil/ هرزویل
  6. The suffix /-ʤin/: /æstærʤin/ استرجین, /lɒlæʤin/ لاله‌جین
  7. The suffix /-kur/: /næmækkur/ نمککور, /ʃæmkur/ شمکور

m. Suffixes generating Nomina Instrumenti

Besides the suffixes /-æ/ ↑ and /-æk/ ↑, the following suffixes can also generate nomina instrumenti from present participles:

  1. The suffix /-iʧæ/ (see also the Suffix /-iʧæ/ ↓): /bɒziʧæ/ بازیچه
  2. The suffix /-ɒmæ/: /dæmɒmæ/ دمامه

n. Suffixes generating Diminutives

As discussed above, the suffix /-æk/ ↑ can often be found in the syntax of Persian diminutives. Additionally, the following suffixes can also be applied to generate diminutives from nouns (and occasionally adjectives):

  1. The suffixes /-ʧæ/, /-ʧi/, /-iʧæ/, /-iʤæ/, /-izæ/, /-izæk/, /-zæ/, /-ʒæ/ and /-ʒæk/ (see also the suffixes /-ʧi/ ↑ and /-iʧæ/ ↓): /dæftæʧæ/ دفترچه, /noxodʧi/ نخودچی, /dæriʧæ/ دریچه, /mæʃkiʤæ/ مشکیجه, /dæriʧæ/ دریچه, /mæʃkizæ/ مشکیزه, /mæʃkizæk/ مشکیزک, /nɒjʒæ/ نایژه, /nɒjʒæk/ نایژک

    Such suffixal formations can also indicate similarity: /mɒhiʧæ/ ماهیچه, /mixʧæ/ میخچه, /næjzæ/ نیزه

  2. The suffixes /-ræ/, /-oræ/, /-ol/, /-olæ/, /-u/, /-ul/, /-ulæ/, /-gɒlæ/ and /-ɣɒlæ/ (see also the suffix /-u/ ↓): /xomræ/ خمره, /zængoræ/ زنگره, /zængol/ زنگل, /ʧerɒɣolæ/ چراغله, /maʃku/ مشکو, /zængul/ زنگول, /zængulæ/ زنگوله, /pærgɒlæ/ پرگاله, /bozɣɒlæ/ بزغاله

    Diminutives generated in this way can also be accompanied by an additional diminutive suffix: /zængoliʧæ/ زنگلیچه

o. Further Suffixes for Derivation of Adjectives

The following suffixes are used to generate adjectives from nouns:

  1. Adjectives pointing out the possession of a rather positive emotional state or element:
    • The suffixes /-mænd/, /-mændæ/, /-umænd/, /-vænd/ and /-ɒvænd/: /xerædmænd/ خردمند, /honærmænd/ هنرمند, /ʃujmændæ/ شویمنده, /tænumænd/ تنومند, /bærumænd/ برومند, /ʃæhrvænd/ شهروند, /pulɒdvænd/ پولادوند, /dæmɒvænd/ دماوند
    • The suffixes /-vɒr/, /-ivɒr/ and /-jɒr/ (see also the suffix /-vɒr/ ↑): /omidvɒr/ امیدوار, /æjɒlvɒr/ عیالوار, /sugvɒr/ سوگوار, /hoʃivɒr/ هشیوار, /ʃɒhrjɒr/ شهریار, /hoʃjɒr/ هشیار, /huʃjɒr/ هوشیار
    • The suffix /-bɒn/ (see also the suffix /-bɒn/ ↑): /mehrbɒn/ مهربان
  2. Adjectives indicating the possession of a rather negative emotional state or element:
    • The suffixes /-gin/, /-gen/, /-ɒgin/, /-ɒgen/, /-ɒkin/, /-ɒken/ and /-ɒk/ (see also the suffix /-ɒk/ ↑): /ʃærmgin/ شرمگین, /xæʃmgin/ خشمگین, /ænduhgin/ اندوهگین, /ɣæmgin/ غمگین, /fæʒgen/ فژگن, /ʃærmgen/ شرمگن, /xæʃmɒgin/ خشماگین, /fæʒɒgen/ فژاگن, /fæʒɒkin/ فژاکین, /fæʒɒken/ فژاکن, /fæʒɒk/ فژاک
    • The suffix /-nɒk/: /xæʃmnɒk/ خشمناک, /hærɒsnɒk/ هراسناک, /bujnɒk/ بویناک

      توان‌گر که باشد زرش زیرِ خاک

      زِ دزدان بود روز و شب ترسناک

      Nezami Gandjavi (12th and 13th Century AD)

      However, suffixal formations like /tærsnɒk/ ترسناک, /hævlnɒk/ هولناک and /dærdnɒk/ دردناک also identify the exciters of an emotion, mainly in modern idioms.

    • The suffix /-sɒr/ (see also the suffix /-sɒr/ ↑): /ʃærmsɒr/ شرمسار, /doruɣsɒr/ دروغسار
    • The suffixes /-u/ and /-ur/ (see also the suffix /-u/ ↑): /tærsu/ ترسو, /kermu/ کرمو, /riʃu/ ریشو, /rænʤur/ رنجور
  3. Adjectives illustrating an excessive tendency or addiction:
    • The suffix /-u/: /ʃekæmu/ شکمو
    • The suffix /-bɒræ/: /ʃekæmbɒræ/ شکمباره, /ɣolɒmbɒræ/ غلامباره, /soxænbɒræ/ سخنباره, /nɒnbɒræ/ نانباره
  4. Adjectives of similarity:
    • The suffixes /-ɒsɒ/, /-sɒ/ and /-sɒr/ (see also the article of Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۳۹rd issue, page 1 and the Suffix /-sɒr/ ↑): /ʃirɒsɒ/ شیرآسا, /ɣulɒsɒ/ غول‌آسا, /ʃirsɒ/ شیرسا, /moʃksɒ/ مشک‌سا, /divsɒr/ دیوسار, /bɒdsɒr/ بادسار
    • The suffixes /-væʃ/, /-fæʃ/ and /-bæs/: /pærivæʃ/ پریوش, /mɒhvæʃ/ ماهوش, /ʃirfæʃ/ شیرفش, /ʃirbæs/ شیربس
    • The suffix /-vɒr/ (see also the Suffix /-vɒr/ ↑): /bozorgvɒr/ بزرگوار, /tutivɒr/ توتیوار, /ɒdæmvɒr/ آدموار, /divɒnævɒr/ دیوانه‌وار

      Such adjectives can express also the aptitude and fitness: /ʃɒhvɒr/ شاهوار

  5. Adjectives of relation:
    • The suffix /-l‌ik/: /pɒlik/ پالیک
    • The suffixes /-ængi/ and /-nængi/ for temporal expressions in Tajik idiom (see the article of Firuza Amanova in مجلهء زبانشناسی, ۱۵th and 16th issue, page 2):

      /di/ + /-nængi/ → /dinængi/ دیننگی (= of yesterday)

      /pegɒh/ + /-ængi/ → /pegɒhængi/ پگاهنگی (= of tomorrow)

      /emrungi/ امرونگی can be generated from the noun /emruz/ امروز and the suffix /-ængi/ by elision.

p. Further Suffixes for Derivation of Nouns

The following suffixes are non-productive, and generate new nouns from nouns:

  1. Nouns having similarity with their stems:
    • The suffixes /-ɒl/ and /-ɒlæ/ (see also the suffix /-ɒl/ ↑): /ʧængɒl/ چنگال, /ængoʃtɒl/ انگشتال, /donbɒl/ دنبال, /donbɒlæ/ دنباله, /tofɒlæ/ تفاله
    • The suffixes /-dis/ and /-diz/: /tændis/ تندیس, /nɒvdis/ ناودیس, /ʃæbdiz/ شبدیز
    • The suffixes /-vɒræ/, /-vɒnæ/ and /-væn/: /ʃeʔrvɒræ/ شعرواره, /ʤæʃnvɒræ/ جشنواره, /pærvɒnæ/ پروانه, /nɒrvæn/ نارون
  2. nouns with a relation to their stems:
    • The suffixes /-ær/, /-ɒr/, /-vɒr/ and /-vɒræ/: /ængoʃtær/ انگشتر, /sængær/ سنگر, /dæstɒr/ دستار, /xɒnævɒr/ خانوار, /guʃvɒr/ گوشوار, /guʃvɒræ/ گوشواره, /dæstvɒræ/ دستواره
    • The suffixes /-gin/ and /-ʤi/: /miɒngin/ میانگین, /miɒnʤi/ میانجی
    • The suffix /-ɒl/: /kɒxɒl/ کاخال

Leave a Reply