دستورِ زبانِ پارسی

A distributive pronoun represents every single subset from the superset with a fixed number of elements.

a. Determinative Distributive Pronouns

The following points must be noted about distributive determiner phrases:

1. They are always indefinite (which is why they have to be differentiated from associative pronouns).
2. They are always in the 3^rd person.
3. Their number corresponds with the number of their determinative focuses.
4. They can be used in blank form or with the enclitical article /-i/.

The following distributive pronouns can accompany noun phrases as determiners:

a•a. The Determinative Distributive Pronoun /hær/ هر

The distributive pronoun /hær/ هر accompanies noun phrases in the singular. In this case, each of the described subsets contains only one entity:

به هر شاگردی /hær ʃɒgerd-i/ یک کتاب می‌رسد.

خداوند به هر ملّت /hær mellæt/ هنری بخشیده.

برگِ درختانِ سبز در نظرِ هوشیار

هر ورق‌ش /hær væræɣ-æʃ/ دفتری‌ست معرفتِ کردگار

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

هر روز /hær ruz/ شادیِ نو بیناد و رامشی

زین باغِ جنّت‌آیین و این کاخِ کرخ‌وار

Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

من سخن گویم، تو کاناکی کنی

هر زمانی /hær zæmɒn-i/ دست بر دست‌ت زنی

Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

It can also be used with numeral phrases. In this case, the subsets have as many entities as indicated in the numeral phrase (see 7•۹•a•a.):

به هر سه نفری /hær se næfær-i/ یک قمقمه آب دادند.

این منطقه ۵۰ روستا دارد، که به هر ۱۰ روستا /hær dæh rustɒ/ یک بهیار رسیدگی می‌کند.

In archaic idioms, this distributive pronoun is also used with other noun phrases in the plural:

هر چیزها /hær ʧizhɒ/ که برابرِ یک چیز بُونـد، ایشان نیز برابرِ یک‌دیگر بُونـد.

Avicenna (10^th and 11^th Century AD)

و در هر اجزایِ خود /hær æʤzɒ-je xod/ قبولِ آن حیات‌ها را تصوّر می‌کنم.

Baha’uddin Walad (12^th and 13^th Century AD)

Also in archaic idioms, the determinative focus could appear as a determiner phrase with the demonstrative pronoun /ɒn/ آن, provided that the determiner phrase has the role of a attributive focus (attributed by a relative clause):

هر آن شمعی /hær ɒn ʃæmʔ-i/ (= هر شمعی /hær ʃæmʔ-i/) که ایزد بر فروزد

هر آن کس /hær ɒn kæs/ (= هر کس /hær kæs/) پف کند ریش‌ش بسوزد

Abu-Shakur Balkhi (10^th Century AD)

هر آن باغی /hær ɒn bɒɣ-i/ (= هر باغی /hær bɒɣ-i/) که نخل‌ش سر به در بی

مدام‌ش باغبان خونین‌جگر بی

Baba Taher (10^th and 11^th Century AD)

---

The determiner phrase /hær ʤɒ/ هر جا can also become the nucleus of a partitive genitive phrase, and appear with divisible modifiers (see 10•۴•d•b.):

هر جایِ دنیا /hær ʤɒ-je donjɒ/

a•b. The Determinative Distributive Pronoun /hæmæ/ همه

The distributive pronoun /hæmæ/ همه can be used with determinative focuses which are in the singular (see 7•۹•a•b.), for emphasis:

برایِ خانواده‌اش همه کاری /hæmæ kɒr-i/ می‌کند.

او همه غذایی /hæmæ ɣæzɒ-i/ را نمی‌خورد.

همه تخت و مُلکی /hæmæ tæxt o molk-i/ پذیرد زوال

به جز مُلکِ فرمان‌دهِ لایزال

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

Nominal Distributive Pronouns

In Persian, distributive pronouns cannot be nominalized. Nevertheless, the following noun phrases (always in the 3^rd person singular) can substitute determiner phrases with the distributive pronoun /hær/ هر:

b•a. General Nominal Distributive Pronouns

• The determiner phrase /hær jek/ هر یک (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPcardinal numeral /jek/ یک]]), in archaic idioms also /hær jek-i/ هر یکی (by means of the enclitical article /-i/)
• The determiner phrase /hær kodɒm/ هر کدام (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /kodɒm/ کدام]])

One can note the following features regarding the application of nominal distributive pronouns:

1. As previously discussed, nominal distributive pronouns are always in the 3^rd person singular. Nevertheless, the predicate conforms to the number and the person of the superset and can cause a verbal discord in the number and in the person (see 3•۱•b. and 3•۳•b.):

   هر یک در گوشه‌ای سنگر بگیرید (۲^nd person plural)!

   هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌بریم (۱^st person plural).

   ابر ده و دو هفت شد کدخدای

   گرفتند (۳^rd person plural) هر یک سزاوار جای

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   چو شب روز گشت انجمن شد سپاه

   بدآن تیر کردند (۳^rd person plural) هر کس نگاه

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   The predicate can be used concordingly (in the 3^rd person singular), provided that the person of the superset has been determined (see 7•۱۰•b. and 7•۱۱.):

   هر یک از شما در گوشه‌ای سنگر بگیرد!

   از ما ایرانیان هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌برد.

2. The distributive pronoun /hær kodɒm/ هر کدام can become the nucleus of partitive genitive phrases (see 10•۴•d•a. and 10•۴•d•b.):

   هر کدامِ ما /hær kodɒm-e mɒ/ در کشوری از جهان به سر می‌برد.

b•b. Attributive Distributive Pronouns

The following nominal distributive pronouns appear exclusively as attributive focuses in Persian (they must be attributed by a relative clause). The relative clause must follow directly after the distributive pronoun:

1. The determiner phrase /hær ʧe/ (/hær ʧi/) هر چه، هر چی (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی]]) for inanimates:

   من همان دم که وضو ساختم از چشمه‌یِ عشق

   چارتکبیر زدم یک‌سره بر هر چه که هست

   Hafez (14^th Century AD)

   تن چو خواهد گذاشت هر چه که داشت

   نیک‌بخت آن که تخمِ نیکی کاشت

   Amir Khusro Dahlavi (13^th and 14^th Century AD)

   وز او هر چه آباد بینی بسوز!

   شب آور هر آن جا که باشی به روز!

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   هیچ آدابیّ و ترتیبـی مجوی!

   هر چه می‌خواهد دلِ تنگ‌ت، بگوی

   Rumi (13^th Century AD)

   هر چی بلدی بگو!

   In archaic idioms, the determiner phrase /hær ɒn ʧe/ هر آن چه (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPattributive demonstrative pronoun /ɒn ʧe/ آن چه]]) is also used for inanimates:

   به پیشِ آینه‌یِ دل هر آن چه می‌دارم

   به جز خیالِ جمال‌ت نمی‌نماید باز

   Hafez (14^th Century AD)

   Owing to metrical conformation, the final vowel can be elided in front of vowels from these attributive distributive pronouns (= /hær ʧ/ هرچ, /hær ɒn ʧ/ هر آنچ):

   ستاننده چابک‌ربایی‌ست زود

   که نتوان ستد باز هرچ او ربود

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

   وز زمی بر جستمی تا چاشدان

   خوردمی هرچ اندر او بودی زِ نان

   Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

   هر آنچ آفریده‌ست جفت آفرید

   گشاده زِ رازِ نهفت آفرید

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   One can find in archaic idioms also the determiner phrase /hær ɒn koʤɒ/ هر آن کجا (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPattributive demonstrative pronoun /ɒn koʤɒ/ آن کجا]]) for inanimates:

   به جز به خدمتِ تو بنده انتما نکند

   هر آن کجا که پژوهش کنند اصل و نژاد

   Kamaloddin Esmail (12^th and 13^th Century AD)

2. The determiner phrase /hær ke/ (/hær ki/) هر که، هر کی (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /ke/ (/ki/) که، کی]]) for persons:

   از هر کی که پرسیدم جوابی نداشت.

   هر که چون سایه گشت خانه‌نشین

   تابشِ ماه و خور کجا یابد؟!

   Ebn-e Yamin (13^th and 14^th Century AD)

   هر که بگویدت: «زِ مَه ابر چگونه وا شود؟»

   باز گشا گره‌گره بنـدِ قبا که: «هم‌چون این!»

   Rumi (13^th Century AD)

   Please note that the relative clause must appear after the interrogative pronoun /ke/ که always without the conjunction /ke/ که.

   Even though this attributive distributive pronoun is in the singular, it is also used with predicates in the plural in archaic idioms (verbal discord in the number, see 3•۱•b.):

   بدان که هر که در لشکرِ تو اند، بر تو جاسوسان‌ند!

   Nasrollah Monshi (12^th Century AD)

   به هندوستان هر که دانا بُدند

   به گفتار و دانش توانا بُدند

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   Owing to metrical conformation, the final vowel can be elided in front of the vowels (= /hær k/):

   ستم‌دیده هرک آمدی دادخواه

   بد و نیک بر داشتندی به شاه

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

   One notes also the distributive determiner phrase /hær ɒn/ هر آن (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPdemonstrative pronoun /ɒn/ آن]]) for persons in archaic idioms:

   هر آن که جانبِ اهلِ وفا نگه دارد

   خداش در همه حـال از بلا نگه دارد

   Hafez (14^th Century AD)

3. One can find in archaic idioms the determiner phrase /hær ʧun/ هر چون (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /ʧun/ چون]]) for qualities:

   چون تو جزوِ عالم‌ی هر چون بُوی

   کلّ را بر وصفِ خود بینی سوی

   Rumi (13^th Century AD)

   بدو گفت: «هر چون که می‌بنگرم

   به پادافرهِ بد نه اندر خورم»

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   زن ار چه دلیرست و با زورِ دست

   همان نیمِ مردست هر چون که هست

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

4. In modern idioms, the determiner phrase /hær ʧe-ɣædr/ هر چقدر (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPdeterminer phrase /ʧe-ɣædr/ چقدر]]) for quantities (like /hær ɣædr/ هر قدر and /hær ændɒzæ/ هر انـدازه):

   هر چقدر که دل‌ت می‌خواهد داد بزن!

b•c. Nominal Distributive Pronouns /hær koʤɒ/ هر کجا and /koʤɒ/ کجا

The following nominal distributive pronouns (referring to places) are used in classic Persian as attributive pronouns:

• The determiner phrase /hær koʤɒ/ هر کجا (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /koʤɒ/ کجا]]):

  اجازت دهم تا هر کجا که خواهد رود.

  Nasrollah Monshi (12^th Century AD)

  به جز به خدمتِ تو بنده التجا نکند

  به هر کجا که پژوهش رود به اصل و نژاد

  Kamaloddin Esmail (12^th and 13^th Century AD)

  هر کجا در عرب و عجم اسبِ نیکو بودی به درگاهِ ایشان آوردندی.

  Omar Khayyam (11^th and 12^th Century AD)

• /koʤɒ/ کجا in archaic idioms:

  به ایران همه خوبی از دادِ اوست

  کجا هست مردم همه یادِ اوست

  Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

  کجا گلی‌ست نشسته‌ست بلبلی بر او

  همی سراید شعر و همی نهد دستان

  Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

Nevertheless, one can also note the tendency in modern idioms to use the distributive pronoun /hær koʤɒ/ هر کجا as the nucleus of partitive genitive phrases. In this case, the modifier is divisible (see 10•۴•d•a. and 10•۴•d•b.):

سرمایه‌گذاری در هر کجایِ ایران /hær koʤɒ-je irɒn/ ارزشمندست.

b•d. Proportional Distributive Pronouns

Distributive determiner phrases referring to qualities (e.g. /hær ɣædr/ هر قدر and /hær ændɒzæ/ هر انـدازه) can also be used as focuses of proportional clauses in Persian (see 18•۱•f.):

هر چقدر که تلاش کنی به جایی نمی‌رسی.

هر انـدازه بحران عمیق‌تر می‌شود، مردم از میزانِ مصرفِ خود می‌کاهند.

In addition, the following nominal distributive pronouns can be applied as focuses of proportional clauses:

1. The determiner phrase /hær ʧe/ (/hær ʧi/) هر چه، هر چی (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /ʧe/ (/ʧi/) چه، چی]]):

   هر چه درآمدش بالاتر می‌رفت کمتر به خانواده‌اش می‌رسید.

   هر چی با او هم‌راهی می‌کنیم دست از آزار بر نمی‌دارد.

2. In modern idioms, the determiner phrase /hær ʧe-ɣædr/ هر چقدر (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPdeterminer phrase /ʧe-ɣædr/ چقدر]]):

   هر چقدر که تمرین می‌کرد بازی‌اش بهتر نمی‌شد.

3. In archaic idioms, the determiner phrase /hær ʧænd/ هر چند (= [_NP[_DetPdistributive pronoun /hær/ هر] [_NPinterrogative pronoun /ʧænd/ چند]]):

   هر چند که می‌گفتند که: «تو را چه بوده است و چه می‌بینی؟»، البتّه جواب نداد.

   From the book “Modjmal Ottavarikh va alghesas” (۱۲^th Century AD)

   مار را هر چند بهتر پروری

   چون یکی خشم آورد کیفر بری

   Abu-Shakur Balkhi (10^th Century AD)

   هر چند بدین سعتریان در نگرم من

   حقّا که به چشم‌م زِ همه خوب‌تر آیی

   Manuchehri (10^th and 11^th Century AD)

   هر چند در بابِ او سخن گفتندی از او خشنود نگشت.

   Omar Khayyam (11^th and 12^th Century AD)

   هر چند پیش‌تر رود، به گمراهی نزدیک‌تر باشد.

   Nasrollah Monshi (12^th Century AD)

4. Also in archaic idioms, the interrogative pronoun /ʧænd/ چند:

   جهان آبِ شورست چون بنگری

   فزون تشنه‌ای چند بیش‌ش خوری

   Abu-Shakur Balkhi (10^th Century AD)

   بد اندر دل‌ت چند پنهان بود

   زِ پیشانی آن بد نمایان بود

   Abu-Shakur Balkhi (10^th Century AD)