۶•۱. Zählnumerale

Als Zählnumeralia werden nominale Numeralia bezeichnet, die auch als Determinativphrasen beim Aufbau von Numeralphrasen ↓ verwendet werden können.

Inhaltsverzeichnis

a. Klassifizierung der Zählnumeralia

b. Zählnumerale als Skalenniveau

Zur Kennzeichnung von Skalenniveaus werden Zählnumeralia als definite Nominalphrasen im Singular eingesetzt. Dabei können sie in einfacher Form oder als Modifikator einer Explikativgenitivphrase erscheinen:

ساعتِ دو و نیم، سالِ ۱۳۴۷، کیلومترِ نوزدهِ جادّه‌یِ کرج

(روزِ) سیِ تیر، (روزِ) بیست و هشتِ امرداد

در شیمی (نمره‌یِ) ۱۸ گرفت.

c. Numeralphrase

Die wichtigste Aufgabe von Zählnumeralia besteht darin, als Determinativphrasen Nominalphrasen zu begleiten, um ihre Quantität (Menge oder Anzahl) anzugeben. Die somit entstandenen nominalen Determinansphrasen werden in dieser Website Numeralphrasen genannt.

Numeralphrasen können je nach der Klasse ihrer Zählnumeralia unterschiedliche Muster aufweisen:

Folgende Aspekte sind beim Aufbau von Numeralphrasen zu beachten:

  1. Numeralphrasen bedürfen keines Artikels, um indefinit zu sein (siehe 3•۲•b•b•a.):

    دیروز یک زن را در شیراز کشته‌اند.

    خیلی سپاس‌گزار می‌شوم، اگر دو متر پارچه‌یِ کتان برای‌م بخری.

    گر من از باغِ تو یک میوه بچینم چه شود؟!

    پیشِ پایی به چراغِ تو ببینم چه شود؟!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    یک شب تأمّلِ ایّامِ گذشتـه می‌کردم.

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    Dabei treten folgende Sonderfälle auf:

    • Die Kardinalzahl /jek/ wird in folgenden Fällen unabhängig von ihrer numeralen Bedeutung zusammen mit dem enklitischen Artikel /-i/ verwendet, um Nominalphrasen indefinit zu machen (siehe 3•۲•b•b•b.):
      • Nach dem Muster [NP[DKardinalzahl /jek/] [NP[NPNominalphrase] [Denklitischer Artikel /-i/]]]:

        یک کاری برایِ خودت دست و پا کن!

        یک زمینِ خرّمی با عرض و طول

        اندر او بس نعمت و چندین اکول

        Rumi (13. Jh. n. Chr.)

        یک شبی رو به وقتِ شب‌گیران

        باحذر در نهان زِ خرگیران!

        Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

      • Nach dem Muster [NP[DKardinalzahl /jek/] [NP[NP[NPNominalphrase] [Denklitischer Artikel /-e/]] [Denklitischer Artikel /-i/]]]:

        حسین را دیروز با یک بچّه‌هه‌ای در خیابان دیدم.

        یک پسره‌ای هر روز مزاحمِ او می‌شود.

        یک آقاهه‌ای آمده دمِ در سراغ‌ت را می‌گیرد.

      Es ist zu beachten, dass die Kardinalzahl /jek/ in diesen Fällen auch für Determinativfokusse im Plural eingesetzt wird:

      یک آدم‌هایِ مشکوکی دَمِ در هستند.

    • Als Zeichen der Abschätzung werden indefinite Zählwortzahlen in folgenden Formen verwendet (siehe 3•۲•b•b•a.):
  2. Bei nicht-zählbaren Entitäten steht die Numeralphrase immer im Singular:

    دو کیلو و نیم گوشت خیلی زیادست.

  3. Numeralphrasen, die sich auf mehr als eine Entität beziehen, stehen im Plural.

    Im Persischen tritt in diesem Fall eine Inkongruenz des Numerus auf: Der Determinativfokus der Numeralphrase steht im Singular:

    سه زاغ فرستاد که همه‌یِ زبان‌ها دانستندی.

    Djovaini (13. Jh. n. Chr.)

    دو تنهارو، دو سرگردان، دو بی‌کس

    دو راه‌ست و کمین از پیش و از پس

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    نه چون قدرش به بالا هفت گردون

    نه چون جاه‌ش به پهنا هفت کشور

    Masud Saad Salman (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    In den archaischen Idiomen wurden für Numeralphrasen im Plural jedoch auch Determinativfokusse im Plural verwendet:

    تا به هفت افلاک بر آن هفت را باشد مسیر

    تا بود بر ضدِّ ایشان این دو و ده را ثبوت

    Natanzi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    و این هفت گوهرانِ گدازان را

    سقراط باز بست به هفت اختر

    Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

    برهانیدیم او را و دو دخترانِ او را.

    Aus dem Werk „تفسیرِ کمبریج“ (۱۰. Jh. n. Chr.)

    به درست که خدایِ تو قضا کند میانِ ایشان بدآن چه حکم کند، ای که جدا کند میانِ دو گروهان.

    Aus dem Werk „تفسیرِ کمبریج“ (۱۰. Jh. n. Chr.)

    چو خردی بزرگ آورد دست‌برد

    به از سد بزرگان که‌شان کار خرد

    Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

    عددش هست ده هزار ابیات

    همه امثال و پند و مدح و صفات

    Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    که سد هزار شاخ‌هایِ گل‌هایِ مختلف بر آیند.

    Baha’uddin Walad (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    دو ساعات گذشتـه از نیم‌روزان.

    Biruni (10. – 11. Jh. n. Chr.)

d. Substantivierung von Zählnumeralia

(Siehe 5•c. Substantivierung von Determinativphrasen und 7•۶•c. Substantivierung von Demonstrativpronomina.)

Der Determinativfokus einer Numeralphrase kann getilgt werden. Somit ist das Zählnumerale substantiviert, da es die einzige Konstituente der Numeralphrase darstellt.

Diese Tilgung kann in folgenden Fällen beobachtet werden:

  • Proximate Redundanz: Wenn die Entität, auf die sich der Determinativfokus bezieht, gerade erwähnt wurde:

    زِ شستِ صدق گشادم هزار تیرِ دعا

    وز آن هزار [NP[DetP/hezɒr/]] (= هزار تیرِ دعا [NP[DetP/hezɒr/] [NP/tir-e doɒ/]]) یکی کارگر نمی‌آید

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    شهری‌ست پرکرشمه و خوبان زِ شش جهت

    چیزی‌م نیست، ور نه خریدارِ هر شش [NP[DetP/ʃeʃ/]] (= شش جهت [NP[DetP/ʃeʃ/] [NP/ʤæhæt/]]) ام

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    گفته بودی که: «شوم مست و دو بوس‌ت بدهم»

    وعده از حد بشد و ما نه دو [NP[DetP/do/]] (= دو بوس [NP[DetP/do/] [NP/bus/]]) دیدیم و نه یک [NP[DetP/jek/]] (= یک بوس [NP[DetP/jek/] [NP/bus/]])

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  • Obviative Redundanz: Wenn die Entität, auf die sich der Determinativfokus bezieht, gerade nicht erwähnt wurde, der Angesprochene aber dennoch weiß um was es geht, oder wenn seine Aufmerksamkeit mit der Äußerung gerade darauf gelenkt werden soll:

    دو تا [NP[DetP/do tɒ/]] (= دو تا انسان [NP[DetP/do tɒ/] [NP/ensɒn/]]) داشتند از خیابان رد می‌شدند که چشم‌شان به پیرمردی خورد.

    سه [NP[DetP/se/]] (= سه چیز [NP[DetP/se/] [NP/ʧiz/]]) نگردد بریشم ار او را

    پرنیان خوانی و حریر و پرند

    Hatef Esfahani (17. – 18. Jh. n. Chr.)

Die Kardinalzahl /jek/ wird in diesem Fall fast immer vom enklitischen Artikel /-i/ begleitet (= [NP[NP[D/jek/]] [D/-i/]] یکی):

یکی را همی برد با خویش‌تن

وَرا راه‌بر بود از آن انجمن

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

یکی گفت: «از این بنده‌یِ بدخصال

چه خواهی؟! هنر یا ادب یا جمال؟!»

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

Schreibe einen Kommentar