دستورِ زبانِ پارسی

The adverbial clause is a subordinate clause which is applied in the main clause only as an adverbial.

In addition, the following criteria can be used to mark the adverbial clause against other subordinate clauses:

1. An adverbial clause can (in contrast to relative clauses) contain no relative pronouns, and refers to no attributive focuses.
2. The adverbial clause cannot (other than content clauses) be represented by a placeholder in the main clause.
3. As opposed to other (syndetical) subordinate clauses, adverbial clauses are not accompanied by conjunctions generated by the grammaticalization of interrogative pronouns (conjunction /ke/ که and in archaic idioms /ki/ کی and /koʤɒ/ کجا).

   It appears that the adverbial clause is the outcome of further development of the subordinate clauses as prepositional focuses (see 18•۳.):
   Prepositions appear to be grammaticalized to conjunctions in case of adverbial clause. However, (other than in the case of subordinate clause as prepositional focus) the meaning and semantic role of these prepositions has also been modified in this frame of the grammaticalization.

   For example, the preposition /ʧo/ چو is applied in the syntax of modal adverbials in Persian:

   چو کاس‌موی گیاهانِ او برهنـه ز برگ

   چو شاخِ بید درختانِ او تهی از بار

   Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

   However, as conjunction, it accompanies in temporal clauses ↓:

   چو آفتابِ می از مشرقِ پیاله بر آید

   ز باغِ عارضِ ساقی هزار لاله بر آید

   Hafez (14^th Century AD)

   The prepositional derivation of these conjunctions explains why many of them can be followed additionally by the conjunction /ke/ که (along the lines of the patterns of subordinate clause as prepositional focus):

   چون (که)، دیگر امیدی به پیروزی نداشت تسلیم شد.

a. Temporal Clauses

The temporal clause plays the role of the temporative adverbial in the main clause. The following points are notable here:

1. In modern idioms, temporal clauses appear with the conjunction /ke/ که, placed after the first sentence constituent of the temporal clause:

   با هم که بودیم (indicative) ، احتیاج به حرف‌زدن نداشتیم.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   از لایِ شاخه‌ها که رد می‌شدند (indicative) ، هر دوشان بر گشته دوباره نگاه کردند.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   نزدیکِ در که رفت (indicative) ، غرّشِ باد به وحشت‌ش انداخت.

   Bozorg Alavi (20^th Century AD)

   این خبر که به خلیفه برسد (potential) ، گمان می‌کند که به تحریکِ برمکیان‌ست.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   به منزل که رسیدیم (potential) ، خودم نعلین‌هایِ شما را درست می‌کنم.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   An explanation for the position of the conjunction /ke/ که in this function could be the analogy to relative clauses attributing a point of time (see 18•۱•a•a.):

   تو که نیستی، خیلی به من بد می‌گذرد. ⇆ هنگامی که تو نیستی، خیلی به من بد می‌گذرد.

   تیرآهن‌ها که رسیدند، شروع می‌کنیم به ساختمان. ⇆ هر وقت که تیرآهن‌ها رسیدند، شروع می‌کنیم به ساختمان.

   However, one should pay attention that the functions of these constructions are not congruent, as the attributive focus can have also other roles than adverbial in the main clause of such relative clauses, for example the direct object:

   شبی که با تو سپری کردم، هرگز از یادم نمی‌رود.

2. In archaic idioms, the conjunction /ʧon/ (/ʧun/) چون can be set in front of temporal clauses instead:

   چون نیک نظر کرد (indicative) ، پرِ خویش در آن دید

   گفتا: «زِ که نالیم؟! که از ماست که بر ماست»

   Nasir Khusraw (11^th Century AD)

   بشنو از نی، چون حکایت می‌کند (indicative)

   وز جدایی‌ها حکایت می‌کند

   Rumi (13^th Century AD)

   As discussed above, this conjunction is a grammaticalized preposition in this case; therefore it can be followed by the conjunction /ke/ که in addition:

   چشمِ رضا و مرحمت بر همه باز می‌کنی

   چون که به بختِ من رسد، این همه ناز می‌کنی

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   چون که نه مشغولِ کارِ خویش بُوی

   بادِ عمل چون ز سر برون نهلی؟

   Nasir Khusraw (11^th Century AD)

   However, its other variant, the conjunction /ʧo/ چو, always appears without the conjunction /ke/ که:

   چو آفتابِ می از مشرقِ پیاله بر آید (potential)

   ز باغِ عارضِ ساقی هزار لاله بر آید

   Hafez (14^th Century AD)

   چو انعام کردی (potential) ، مشو خودپسند!

   که: «من سرورم، دیگران زیردست»

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

3. If the temporal clause has a punctual predicate, it appears with the conjunction /tɒ/ تا. This application remarks that the process of the predicate takes/took place directly after another (likewise punctual) action:

   تا می‌خواهد (indicative) آن را بگیرد، باز لیز می‌خورد و از چنگ‌ش فرار می‌کند و ناپدید می‌شود.

   Mohammad-Ali Jamalzadeh (19^th and 20^th Century AD)

   تا صدای‌ش در آمد (indicative) ، فوری غذا را جلوی‌ش گذاشتند.

   تا صدای‌ش در می‌آید (indicative) ، فوری غذا را جلوی‌ش می‌گذارند.

   تا صدای‌ش در بیاید (potential) ، فوری غذا را جلوی‌ش می‌گذارند.

   می‌گویند تا صدای‌ش در می‌آمده (narrative) ، فوری غذا را جلوی‌ش می‌گذاشته‌اند.

   تا سرش را بلند می‌کند (indicative) ، سرکوفت‌ش می‌زنند.

   تا کارش تمام می‌شد (indicative) ، سراغِ برادرش می‌رفت.

   These temporal clauses are semantically identical with content clauses with a placeholder like /hæm-in/ همین or /mæhz-e in/ محضِ این:

   همین که شیر مست می‌شد، بدن‌ش گرم و راحت می‌شد.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   به محضِ این که چشم‌ش به هم می‌رفت، خرّ و پفِ او تمامِ فضایِ اتاق را پر می‌کرد.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

4. As the examples above demonstrate, the following roles are valid for the mood of the predicate of a temporal clause:
   • If the statement refers to the past or present time, the predicate appears in the indicative (and in case of indirect discourse in the narrative).
   • If the temporal clause refers to the future, its predicate is used in the potential.

b. Origative Clauses

The origative clause has the function of a temporal origative adverbial in the main clause. The conjunction /tɒ/ تا can precede it in Persian:

عمری‌ست تا زِ زلفِ تو بویی شنیده‌ام

زآن بوی در مشامِ دلِ من هنوز بوست

Hafez (14^th Century AD)

کنون هفت سال‌ست تا پورِ تو

بمانده‌ست نزدیکِ دستورِ تو

Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

حرص‌م زیاد شد، چرا که دیرسال‌ست تا من در این شغل‌م.

Abolfazl Beyhaqi (10^th and 11^th Century AD)

غم‌ش تا در دل‌م مأوی گرفته‌ست

سرم چون زلفِ او سودا گرفته‌ست

Hafez (14^th Century AD)

تا عهدِ تو در بستم، عهدِ همه بشکستم

بعد از تو روا باشد نقضِ همه پیمان‌ها

Saadi (12^th and 13^th Century AD)

تا با غمِ عشقِ تو مرا کار افتاد

بی‌چاره دل‌م در غمِ بسیار افتاد

Rumi (13^th Century AD)

تا بر گرفت قافله از باغ عندلیب

زاغِ سیه به باغ در آورد کاروان

Farrukhi Sistani (10^th and 11^th Century AD)

However, like in temporal clauses (see above), one cannot place the conjunction after the first sentence constituent of the adverbial clauses (owing to metrical confirmation):

که‌از نیستان تا مرا ببریده‌اند

از نفیرم مرد و زن نالیده‌اند

Rumi (13^th Century AD)

c. Limitative Clauses

(See also 18•۳•b. Subordinate Clauses in the Syntax of Temporal Limitative Adverbials.)

The limitative clause is found only in archaic idioms in Persian, and has the role of a temporal limitative adverbial in the main clause. The conjunction /ʧænd/ چند precedes the limitative clause:

دانا همیشه قوی بود، چند هوا بر او غالب نگردد. (= تا زمانی که هوا بر او غالب نگشته باشد.)

From the book “Tarikh Sistan” (۱۱^th Century AD)

پادشاه و پادشاهی مستقیم باشد، چند وزیران به صلاح باشند. (= تا زمانی که وزیران به صلاح باشند.)

From the book “Tarikh Sistan” (۱۱^th Century AD)

با دوستی میانِ دو تن به صلاح باشد، چند بدگوی در میانه نشود. (= تا زمانی که بدگوی در میانه نشده باشد.)

From the book “Tarikh Sistan” (۱۱^th Century AD)

As the examples above highlight, the predicate of the limitative clause appears in the potential.

d. Causal Clause

(See also 17•e. Causal Coordinations and 18•۳•d. Subordinate Clauses in the Syntax of Causal Adverbials.)

The causal clause acts as a causal adverbial for the main clause. Such sentence complexes appear in variegated syntactical forms in Persian, whereby the predicate of the causal clause normally appears in the indicative (and, in the case of indirect discourse, in the narrative):

1. The conjunctions /ke/ که and /ʧe/ چه (and in archaic idioms /ki/ کی and /koʤɒ/ کجا) can be set in front of the causal clause:

   در دیگر تواریخ چنین طول و عرض نیست، که احوال را آسان‌تر گرفته‌اند و شمّه‌ای بیش یاد نکرده‌اند.

   Abolfazl Beyhaqi (10^th and 11^th Century AD)

   برو ای طبیب‌م از سر، که خبر زِ سر ندارم!

   به خودم دمی رها کن، که زِ خود خبر ندارم!

   Hafez (14^th Century AD)

   دنیا نیارزد آن که پریشان کنی دلی

   زنهار! بد نکن، که نکرده‌ست عاقلی!

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   این تدبیر بابتِ خردمندان نیست، چه خردمند قصدِ دشمن بر وجهی کند که در آن خطری نباشد.

   Nasrollah Monshi (12^th Century AD)

   به رامین گفت: «خیز ای یار و بگریز!

   کجا از دشمنان نیکوست پرهیز

   Fakhroddin Asad Gorgani (11^th Century AD)

   The following points are notable here:

   • o In this case, the causal clause can also appear in the form of direct discourse. It remarks against the background the statement of the main clause takes or took place:

     هر که سخنِ عامِّ مرا رها کند که: «این سخنِ ظاهرست، سهل‌ست.»، از من و از سخنِ من بر نخورد.

     Shams Tabrizi (12^th and 13^th Century AD)

     به حریمِ کعبه رفتم، به حرم ره‌م ندادند

     که: «تو در برون چه کردی که درونِ خانه آیی؟!»

     Fakhroddin Iraqi (13^th Century AD)

   • To express that the agent of the main clause considers the validity of the causal clause only possible (and not certain), and executes the process regardless, one composes the conjunction /bæl/ بل with the conjunction /ke/ که (= /bæl-ke/ بلکه, see also 17•d. Escalative Coordination and Final Clause ↓).

     The causal clause is used in this case in the potential:

     گر بر آید خط‌ت مشو دل‌گیر

     بلکه خیریّت‌ت در آن باشد!

     Mohammad Saeed Ashraf (17^th Century AD)

     بی‌تابیِ دل کُشت مرا، چی‌ست ندانم

     یک بار بیا، بلکه تمنّایِ تو باشد!

     Mohammad Saeed Ashraf (17^th Century AD)

     گر به طغرا نظری می‌کنی امروز بکن

     بلکه از دردِ فراقِ تو به فردا نرسد!

     Toghra Mashadi (17^th Century AD)

2. The conjunction /ʧon/ (/ʧun/) چون (and in archaic idioms /ʧo/ چو) can also precede the causal clause. As described above, it can (as grammaticalized preposition) be additionally followed by conjunction /ke/ که:

   چون (که) پسرش در زندان بود، هر هفته برایِ ملاقات به تهران می‌آمد.

   از دگر خوبان تو افزون نیستی

   گفت: «خامش، چون تو مجنون نیستی!»

   Rumi (13^th Century AD)

   ور ساخته‌ام با غمِ تو روی همین‌ست

   چون جز زِ غم من نفزاید طربِ تو

   Athir Akhsikati (12^th Century AD)

   چون که مومن آینه‌ی مومن بود

   رویِ او زآلودگی ایمن بود

   Rumi (13^th Century AD)

   بخت و دولت چو پیش‌کارِ تواند

   نصرت و فتح پیش‌یارِ تو باد!

   Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

   چو جانِ پاک جاویدان بماند

   بماند نامِ بد تا جان بماند

   Fakhroddin Asad Gorgani (11^th Century AD)

3. In colloquial speech, sentences with the noun /ɒxær/ آخر (in the Tehran idioms /ɒxe/ آخه) can be used semantically as causal clauses (cf. with “schließlich” in German). In all likelihood, this noun has been already felt as conjunction, and appears at the beginning of the sentence:

   سرش گرم‌ست، آخر دارد به باغچه می‌رسد.

---

Certain content clauses can be grammaticalized semantically to causal clauses in Persian. This occurence is owing to the fact that the following adpositional phrases are felt by most speakers as words (conjunctions like the conjunction /ʧon/ (/ʧun/) چون) (see 18•۲•f. Grammaticalized Content Clause as Causal Clause):

1. /ʧe-rɒ/ چرا (with the postposition /rɒ/ را and the interrogative pronoun /ʧe/ چه as placeholder):

   اگر زِ مردمِ هشیاری ای نصیحت‌گوی

   سخن به خاک میفکن، چرا که من مست‌م

   Hafez (14^th Century AD)

2. /z-i-rɒ/ زیرا (with the circumposition /ze ~ rɒ/). In this case, the demonstrative pronoun /in/ این (as placeholder) is used in the form of the proclitical allomorph [i-] (see 7•۶•a.):

   می‌ده چهار ساغر، تا خوش‌گوار باشد

   زیرا که طبعِ عالم هم بر چهار باشد

   Manuchehri (10^th and 11^th Century AD)

3. Also in archaic idioms, /i-rɒ/ ایرا (with the postposition /rɒ/ را) and /æz i-rɒ/ از ایرا (with the circumposition /æz ~ rɒ/, see also the article of Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۳۸^rd issue, page 1):

   هم‌چنین از دور عاشق باش و مدح‌ش بیش گوی

   دردِ سر کمتر ده، ایرا بر نتابد بیش از این

   Khaqani (12^th Century AD)

   بر این گونه بر نام و آوازه رفت

   از ایرا که او را پسر بود هفت

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

e. Final Clauses

The final clause is used in the main clause as a final adverbial.

As opposed to causal clauses, final clauses usually appear in the potential in Persian. They can be found in the following forms:

1. With the conjunction /ke/ که (and in archaic idioms /ki/ کی):

   او رفت که غذا بیاورد.

   سینه‌اش را پیش کشید که عمیق‌تر نفس بکشد.

   Bozorg Alavi (20^th Century AD)

   Like in the case of causal clauses, the conjunction /bæl/ بل can be composed with the conjunction /ke/ که (= /bæl-ke/ بلکه, see also 17•d. Escalative Coordination), if the agent of the main clause only hopes to achieve the final clause by means of his action:

   به خانه‌اش رفتم، بلکه آن جا گیرش بیاورم.

2. With the conjunction /tɒ/ تا:

   امشب لباس‌م را اتو می‌کنم، تا فردا صبح پیش از رفتن خیلی کار نداشته باشم.

   خیلی ساده آمده بود، تا با دو تا مرد حرفی زده باشد.

   Jalal Al-e Ahmad (20^th Century AD)

   نامِ نیکِ رفتگان ضایع مکن

   تا بماند نامِ نیک‌ت بر قرار!

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   مردِ این ره باش، تا بگشایدت!

   بر متاب از راه، تا بنمایدت!

   Attar Nishapuri (12^th and 13^th Century AD)

3. The adverb /mægær/ مگر is often used as a disjunctive adverbial in the final clauses, to express the hope of fulfillment:

   این فصول را از آن جهت راندم، که مگر کسی را به کار آید.

   Abolfazl Beyhaqi (10^th and 11^th Century AD)

   جعفر شب‌کلاهِ ترمه‌ای را که گرفته بود رویِ چشمان‌ش گذاشت، تا مگر حواسِ خود را از تنِ نیمه‌جانِ دهاتی منحرف کند.

   Bozorg Alavi (20^th Century AD)

   In this case, the final clause can also appear asyndetically (i.e. without conjunction):

   نوشته من این نامه‌یِ پهلوی

   به پیشِ تو آرم، مگر نغنوی

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

4. If the content of the final clause will be enabled first by the main clause, it can also be applied asyndetically:

   بر گشت از او معذرت بخواهد.

   آمد این‌ها را نگاه کند.

   گرفت بخوابد.

   The sentences can have different agents, if the agent of the main clause assigns the execution of a process to the agent of the final clause. The predicate of the main clause is always a verb phrase from the infinitive /dɒdæn/ دادن:

   ماشین را داده‌ام بشویند.

   بده کفش‌های‌ش را واکس بزنند!

   انشای‌ش را داده من بنویسم.

   In following cases, the final clause can appear in another subcategory of the mood as potential:

   • If both sentences have the same subject and the main clause is an imperative sentence, the final clause is also used in the imperative:

     بر گرد از او معذرت بخواه!

     بیا این‌ها را نگاه کن!

     بگیر بخواب!

   • If the final clause is already fulfilled, its predicate must be in the same subcategories of the mood and the tense like the predicate of the main clause:

     بر گشت از او معذرت خواست.

     آمد این‌ها را نگاه کرد.

     گرفت خوابید.

     ماشین را داده‌ام شسته‌اند.

     کفش‌های‌ش را داد واکس زدند.

     انشای‌ش را داده من نوشته‌ام.

     نرگس‌ش عربده‌جوی و لب‌ش افسوس‌کنان

     نیمه‌شب دوش به بالینِ من آمد بنشست

     Hafez (14^th Century AD)

f. Conditional Clauses

The conditional clause poses the conditional adverbial of the main clause. It appears in the following syntactical forms:

1. If the conditional clause is placed in front of the main clause, can it be used asyndetically (i.e. without conjunction):

   سخن آخر به دهان می‌گذرد موذی را

   سخن‌ش تلخ نخواهی دهن‌ش شیرین کن

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

2. The conditional clause typically appears with the conjunction /ægær/ اگر. In this case, it can be set in front of or after the main clause:

   اگر آن ترکِ شیرازی به دست آرد دلِ ما را

   به خالِ هندوی‌ش بخشم سمرقند و بخارا را

   Hafez (14^th Century AD)

   نباشد زین زمانه بس شگفتـی

   اگر بر ما ببارد آذرخشا

   Rudaki (9^th and 10^th Century AD)

   This conjunction appears to be generated by means of grammaticalization of the disjunctive adverbial /ægær/ اگر which expresses doubt and inconclusiveness in interrogative sentences in archaic idioms (see 15•a•b.). It is also applied in the disjunctive coordination (see 17•b.).

   The following points are notable regarding the application of this conjunction in conditional clauses:

   • It can appear in the form of [gær] گر and [ær] ار, owing to metrical confirmation:

     بر همگان گر زِ فلک زهر ببارد همه شب

     من شکر اندر شکر اندر شکر اندر شکرم

     Rumi (13^th Century AD)

     ساقی ار باده از این دست به جام اندازد

     عارفان را همه در شربِ مدام اندازد

     Hafez (14^th Century AD)

   • It can be followed by the conjunction /ke/ که:

     چه شود، اگر که بری زِ دل همه دردهای نهانی‌م؟

     به کرشمه‌هایِ نهانی و به تفقّداتِ زبانی‌م

     Hatef Esfahani (17^th and 18^th Century AD)

   • It can also be set after the first constituent of the conditional clause, probably owing to its adverbial roots:

     رشته‌یِ جان گر گسست، آن تارِ گیسو می‌کند

     خانه‌یِ دل گر شکست، آن طاقِ ابرو می‌کند

     Mohammad Saeed Ashraf (17^th Century AD)

     It appears even at the end of the conditional clause, owing to metrical confirmation:

     گفتم: «محاط باشد معقول عین او»

     گفتا: «بر او محیط نباشد عقول اگر»

     Nasir Khusraw (11^th Century AD)

3. The conditional clause can contain a content clause, with an adpositional phrase /ʧon ɒn/ چنان as placeholder (= «اگر چنان (باشد) که …», see 18•۲.):

   اگر چنان که درستی و راستی نکند

   خدای باد به محشر میانِ ما داور

   Anvari (12^th Century AD)

   As discussed in Chapter 16•c•c., the conjunction /ke/ که can be exchanged with its allomorph [ʧe] چه after the adpositional phrase /ʧon ɒn/ چنان by means of perseverative assimilation:

   اگر چنان چه بهتر شوم، تو را سد چوب بزنم، تا این سخن چرا گفتی

   From the book “Modjmal Ottavarikh va alghesas” (۱۲^th Century AD)

   It is prevalent in modern idioms that conditional clauses beginning with /ʧon ɒn ʧe/ چنان چه precede the main clause and are thus used asyndetically (see above):

   چنان چه به مشکلی بر خوردید، مرا در جریان بگذارید!

4. /ægær næ/ اگر نه (= “if not”, short form of “if it is /was not the case”) is often used as a conditional clause, typically after the conjunction /væ/ و (= /v-ægær næ/ وگر نه):

   بده داد من زآن لبان‌ت! وگر نه

   سویِ خواجه خواهم شد از تو به گرزش

   Khosravani (9^th and 10^th Century AD)

   One also finds /jɒ næ/ یا نه with the same meaning as a conditional clause in archaic idioms:

   و یاران را گفتی که: «ایزد تعالی ناصرِ دینی محمّدست، یا نه ما را چه یارا بودی که این کردی؟!»

   From the book “Tarikh Sistan” (۱۱^th Century AD)

   یک روز عبداﷲ مبارک را دید که روی بدو نهاده بود. گفت: «آن جا که رسیده‌ای باز گرد، یا نه من باز گردم.»

   Attar Nishapuri (12^th and 13^th Century AD)

   میانِ هر دو کتف می‌باید زد تا فرو رود، یا نه تدبیرِ قی باید کرد.

   Attar Nishapuri (12^th and 13^th Century AD)

   Consequently the /jɒ/ یا is used as a conjunction in the conditional clause.

   This conjunction is also generated by means of grammaticalization of the homonymous disjunctive adverbials. The usage of the conjunction /jɒ/ یا in conditional clauses is another indication of the parallel evolution of /jɒ/ یا and /ægær/ اگر (see 15•a•b. and 17•b.).

5. The conditional clause can also have a negative meaning, i.e. it can describe the condition, when the main clause is not valid.

   Such conditional clauses always appear after the main clause, and can be differentiated by the feature that the conjunction /mægær/ مگر or /ellɒ/ الاّ precedes them:

   هر غریبی که به شهرِ ایشان اندر شود، روزی سه بار طعام برند او را، مگر که مخالفتی کند به مذهب با ایشان.

   From the book “Hodud Olalam” (۱۰^th Century AD)

   من مهره‌یِ مهرِ تو نریزم

   الاّ که بریزد استخوان‌م

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   گوید که: «مرا این میِ مشکین نگوارد

   الاّ که خورم یادِ شهِ عادل و مختار

   Manuchehri (10^th and 11^th Century AD)

   These conjunctions are generated by means of grammaticalization of homonymous prepositions, thus they can be followed by the conjunction /ke/ که (see above). Alternatively, it is assumed that /mægær/ مگر is generated by means of composition of the negative adverbial /mæ/ مه and the conjunction /ægær/ اگر.

---

The predicate of the conditional clause can be used in different moods, to express different semantic cases:

1. If the speaker is of the opinion that the conditional clause is valid, its predicate is applied in the indicative:

   اگر من دبیرِ این کلاس هستم، نمی‌گذارم کسی تقلّب کند.

   اگر به او پرخاش کردم، برایِ آینـده‌یِ خودش بود.

   ور از جهل غایب شدم روز چند

   کنون که‌آمدم، در به روی‌م مبند!

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   اگر در جهان از جهان رسته‌ای‌ست

   در از خلق بر خویش‌تن بسته‌ای‌ست

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

2. The predicate of the conditional clauses also appears in the indicative, if the main clause is an imperative sentence:

   اگر روزنامه را خوانده‌ای، بده تا من هم بخوانم!

   اگر حاجتی داری، این حلقه گیر!

   که سلطان از این در ندارد گزیر

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

3. If the only evidence for the validity of the conditional clause are statements of other persons, its predicate appears in the narrative:

   اگر داشته از خوش‌حالی دیوانه می‌شده، حتماً پدرش از سفر بر گشته.

   اگر دارد خانه را ترک می‌کند، لابد دوباره با زن‌ش دعوای‌ش شده.

4. If the speaker thinks that the conditional clause is not valid, the predicates of both sentences are applied in the subjunctive:

   اگر شمـاره‌اش را داشتم، تا حالا یک زنگی به او زده بودم.

   کل اگر طبیب بودی، سرِ خود دوا نمودی.

   اگر درویش در حالی بماندی

   سرِ دست از دو عالم بر فشاندی

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   اگر الاغ او را نمی‌دید، شاید اصلاً توجّهی به او نمی‌کرد.

   Bozorg Alavi (20^th Century AD)

5. The predicate of the conditional clause is used in the potential in all other cases:

   اگر باز هم این جا پیدای‌ش شود، خیلی ناراحت می‌شوم.

   اگر غذای‌ش را خورده باشد، الان خواب‌ست.

   اگر باران به کوهستان نبارد

   به سالی دجله گردد خشک‌رودی

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   بدیهی‌ست که آثارِ فرهنگِ توده‌یِ ایرانی اگر جمـع شود، از این مقدار بیشتر خواهد‌بود.

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

   The usage of potential future, pre-future and past-future are also common in this position (see 14•۳•e.):

   اگر آمد، همه چیز را خودش می‌بیند.

   اگر آمده بود، جریان را برای‌ش تعریف کن!

   اگر داشت اشتباه می‌کرد، به او گوش‌زد می‌کنم.

   اگر بمرد عدو، جایِ شادمانی نیست

   که زندگانیِ ما نیز جاودانی نیست

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   گر از بنده لغوی شنیدی، مرنج!

   جهان‌دیده بسیار گوید دروغ

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   اگر او را دیدی، بگو روغن‌ش را که وعده کرده بود یادش نرود!

   Sadeq Hedajat (20^th Century AD)

g. Concessive Clauses

(See also 17•c. Adversative Coordinations and 18•۱•f. Proportional Clauses.)

The concessive clause plays the role of the concessive adverbial in the main clause, showing that the main clause remains valid even though an adverse condition exists.

Other than the conditional clause, the concessive clause appears always in the indicative. This feature is helpful to differentiate between these two adverbial clauses, as concessive clauses are also preceded by the conjunction /ægær/ اگر:

جملـه سخنِ ایشان شرحِ احادیث و قرآن دیدم و خود را در این شغل افکندم، تا اگر از ایشان نیستم باری خود را با ایشان تشبه کرده باشم.

Attar Nishapuri (12^th and 13^th Century AD)

روزِ می‌خوردن و شادی و نشاط و طرب‌ست

نافِ هفته‌ست، اگر غرّه‌یِ ماهِ رجب‌ست

Anvari (12^th Century AD)

However, the following phrasings are developed in Persian to be able to differentiate the concessive clause:

1. The conjunction /ægær/ اگر is usually followed by the conjunction /ʧe/ چه (not by the conjunction /ke/ که):

   اگر چه عرضِ هنر پیشِ یار بی‌ادبی‌ست

   زبان خموش، ولیکن دهان پر از عربی‌ست

   Hafez (14^th Century AD)

2. While the allomorph [ær] ار is only used owing to metrical confirmation, the allomorph [gær] گر also appears in prose and modern idioms:

   من ار چه در نظرِ یار خاک‌سار شدم

   رقیب نیز چنین محترم نخواهد ماند

   Hafez (14^th Century AD)

   کارِ نیکان را قیاس از خود مگیر!

   گر چه باشد در نوشتن شیر شیر

   Rumi (13^th Century AD)

3. The conjunction /ʧænd/ چند can also be applied instead of the conjunction /ʧe/ چه in archaic idioms:

   مهیّا کند روزیِ مار و مور

   گر چند بی دست و پای‌ند و زور

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   اگر چند فرزند چون دیو زشت

   بود نزدِ مادر چو حورِ بهشت

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

   نخواهد همی ماند ایدر کسی

   بباید شد، ار چند ماند بسی

   Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

   زن ار چند باچیز و باآبروی

   نگیرد دل‌ش خرّمی جز به شوی

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

4. The concessive clause can be preceded by /hær ʧænd/ هر چند in both archaic and modern idioms:

   هر چند پیر و خسته‌دل و ناتوان شدم

   هر دم که یادِ رویِ تو کردم جوان شدم

   Hafez (14^th Century AD)

   هر چند که بسیار و درازست سخن‌هات

   چون خوب و خوش‌ست آن، نه درازست و نه بسیار

   Nasir Khusraw (11^th Century AD)

   /hær/ هر is in this case is apparently an allomorph of the conjunction /ær/ ار. An indication for this assumption is the fact that the conjunction /ægær/ اگر is descended from the Middle Persian /hækær/.