Posts for Tag : Origativadverbial

۱۵•۴. Adverbial  0

Als Adverbial wird die Satzkonstituente bezeichnet, welche die Bedeutung der Aussage in eine bestimmte Richtung konzentriert und die Umstände eines Geschehens näher bestimmt.

Inhaltsvezeichnis

a. Lokativadverbial

Das Lokativadverbial bestimmt den Ort, an dem der Satz geschieht.

Folgende Punkte sind beim Aufbau von Lokativadverbialen zu beachten:

  1. Lokativadverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bær/ بر (und in archaischen Idiomen der Präposition /æbær/ ابر oder den Zirkumpositionen /bær ~ bær/ und /bæ ~ bær/) beziehen sich stets auf die obere oder die seitliche Oberfläche einer Entität:

    بر فرازِ کوه آتش بر افروختند.

    این همه نقشِ عجب بر در و دیوارِ وجود

    هر که فکرت نکند نقش بود بر دیوار

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بر درِ کعبه سائلی دیدم

    که‌او همی گفت و می‌گرستی خوش

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    به ره بر یکی پیش‌م آمد جوان

    به تک در پِیَ‌ش گوسفندی دوان

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  2. Lokativadverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به weisen auf die Berührung der Oberflächen zweier Entitäten hin:

    او کفش‌هایِ سیاهی به پا و پیراهنِ سبزی به تن داشت.

  3. In anderen Fällen werden Lokativadverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /dær/ در verwendet:

    کارتِ شناساییِ من در جیب‌م‌ست.

    در دل‌م احساسِ شادی می‌کنم.

    گل در بر و می در کف و معشوقه به کام‌ست

    سلطانِ جهان‌م به چنین روز غلام‌ست

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    In archaischen Idiomen kommen auch die Präposition /ændær/ اندر, die Präposition /bæ/ به, die Postpositionen /dær/ در und /ændær/ اندر und die Zirkumpositionen /dær ~ dær/, /bæ ~ dær/, /bæ ~ dærun/, /bæ ~ ændær/, /bæ ~ ændærun/ und /bær ~ ændær/ zum Einsatz:

    اندر دلِ من هزار خورشید بتافت

    آخر به کمال ذرّه‌ای راه نیافت

    Avicenna (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    طاعت‌ش موجبِ قربت‌ست و به شکر اندرش مزیدِ نعمت.

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    به بزم اندرون آفتابِ وفاست

    به رزم اندرون تیزچنگ‌اژدهاست

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    به آتش درون بر مثالِ سمندر

    به آب اندرون بر مثالِ نهنگان

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    شما را به دیده درون شرم نیست

    زِ راهِ خرد مهر و آزرم نیست

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    به دریا در منافع بی‌شمارست

    اگر خواهی سلامت، بر کنارست

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    گه ببینی خواب در خود را دو نیم

    تو درست‌ی چون بخیزی، نی سقیم

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    سیاوخش‌ست پنداری میانِ شهر و کوی اندر

    فریدون‌ست پنداری میانِ دَرع و خوی اندر

    Daqiqi (10. Jh. n. Chr.)

    گردِ گلِ سرخ اندر خطی بکشیدی

    تا خلقِ جهان را بفکندی به خلالوش

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    سمن‌بر وِیس لرزان گشت چون بید

    چو در آبِ ر‌وان در عکسِ خورشید

    Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

    ایدر‌ست آن که همی خوانند او را طوبی

    ایدر‌ست آن که همی خوانند او را کوثر

    Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    نباید مر تو را مرزِ خراسان

    هم‌ایدر باش دل‌شاد و تن‌آسان!

    Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

  4. In folgenden Fällen können Lokativadverbiale als Nominalphrasen (ohne Adposition) erscheinen:
    • Wenn in einer Possessivgenitivphrase der Nukleus auf einen räumlichen Bezug zum Modifikator hinweist:

      او دیروز (به) پیشِ ما بود.

      او (بر) سرِ مزارِ پدرش ایستاده بود.

      گلدان (بر) رویِ میز ‌ست.

      (بر) بالای در سنگی به چشم می‌خورد.

      Dazu gehören die Nuklei /zir/ زیر, /kenɒr/ کنار, /ʤænb/ جنب, /ru be ru/ رو به رو, /næzdik/ نزدیک, /næzd/ نزد, /piʃ/ پیش, /bær/ بر, /moɣɒbel/ مقابل, /tæh/ ته, /miɒn/ میان, /dɒxel/ داخل, /poʃt/ پشت, /gerd/ گرد, /dævr/ دور, /pirɒmun/ پیرامون, /dærun/ درون, /ændærun/ اندرون, /birun/ بیرون, /pɒin/ پایین, /bɒlɒ/ بالا, /ru/ رو, /bær/ بر, /sær/ سر und (vor allen in der Umgangssprache) /tu/ تو.

    • Wenn Nominalphrasen wie /birun/ بیرون, /xɒreʤ/ خارج und /dur/ دور durch Origativadverbiale ↓ attribuiert werden:

      خانه‌یِ ما (به) دور از تهران‌ست.

    • Determinansphrasen mit dem Determinativfokus /ʤɒ/ جا oder /ʤɒhɒ/ جاها, aber auch wenn diese Nominalphrasen in Kombinationen mit Differentialpronomina erscheinen:

      هر تابستان (در) این جا پنج نهال می‌کارد.

      یک جا در مرگِ پدر می‌گرید. جایِ دیگر به سوگِ یاران می‌نشینـد.

      Abdolhossein Zarrinkoob (20. Jh. n. Chr.)

    • Die Interrogativpronomina /koʤɒ/ کجا und /koʤɒhɒ/ کجاها.
    • Das Distributivpronomen /hær koʤɒ/ هر کجا (und in archaischen Idiomen /koʤɒ/ کجا) sowie das Inexistenzialpronomen /hiʧ koʤɒ/ هیچ کجا:

      کجا گلی‌ست نشسته‌ست بلبلی بر او

      همی سراید شعر و همی نهد دستان

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    • Vor allem in der Umgangssprache werden Lokativadverbiale auch in vielen anderen Fällen in Form von Nominalphrasen beobachtet:

      پدرش (در) شیراز زندگی می‌کند.

      یک لیوانِ آب (به) دست‌ش بود.

      من فردا (در) خانه می‌مانم.

  5. Selten werden in archaischen Idiomen auch Adverbphrasen als Lokativadverbiale eingesetzt (siehe 8•b.):

    چو هر دانشی که‌آنک اندوختند

    نخستین ورق زو در آموختند

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

In den indoeuropäischen Sprachen kann das Lokativadverbial eine ein- oder mehrdimensionale Angabe um eine weitere Dimension erweitern (siehe 6•۶.):

حدودِ بخارا دوازده فرسنگ‌ست اندر دوازده فرسنگ.

Aus dem Werk „Hodud Olalam“ (۱۰. Jh. n. Chr.)

چنان که حکایت کنند گزی در گزی به یک دینارِ سرخ بر آمده است.

Aus dem Werk „Modjmal Ottavarikh va alghesas“ (۱۲. Jh. n. Chr.)

Außerdem können Lokaladverbiale sich auch auf den Gegenstand eines Vorgangs beziehen:

در باره‌یِ جنگ بحث می‌کردند.

در زمینه‌یِ هنر کتابی نوشته.

در رفتنِ جان از بدن گویند هر نوعی سخن

من خود به چشمِ خویش‌تن دیدم که جان‌م می‌رود

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

تدبیری دیگر ساختند در برانداختنِ خوارزم‌شاه.

Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

اندر عجم کسی بر نیامد که او را بزرگیِ آن بود پیش از یعقوب، که اندر او شعر گفتندی مگر حمزه بـنِ عبداللّه.

Aus dem Werk „Tarikh Sistan“ (۱۱. Jh. n. Chr.)

دارد سرِ ده تومان چانه می‌زند.

حرف بر سرِ چی‌ست؟ جنگ بر سرِ چی‌ست؟

Mohammad-Ali Eslami Nadushan (20. – 21. Jh. n. Chr.)

b. Temporativadverbial

(Siehe auch 18•۴•a. Temporalsatz.)

Das Temporativadverbial bestimmt den Zeitpunkt, an dem der Satz geschieht.

In der Regel kann das Temporativadverbial in folgenden Formen erscheinen:

قرارست (در) روزِ جمعه همگی به پارک برویم.

(در) هفته‌یِ پیش مهمانِ آن‌ها بودیم.

(در) سالِ ۱۳۶۵ مذاکراتِ رسمی انجام گرفت.

Dabei ist folgendes zu beachten:

  1. In der Umgangssprache wird das Temporativadverbial in der Regel ohne die Präposition /dær/ در beobachtet.
  2. Einige Nominalphrasen wie /em-ruz/ امروز, /di-ruz/ دیروز, /pæri-ruz/ پریروز, /færdɒ/ فردا, /pæs-færdɒ/ پس‌فردا, /em-ʃæb/ امشب, /em-sɒl/ امسال, /pɒr-sɒl/ پارسال sowie die Interrogativpronomina /kæj/ کی und /kæjhɒ/ کی‌ها erscheinen als Temporativadverbial immer ohne Adposition:

    امروز که در دستِ توام مرحمتی کن!

    فردا که شدم خاک چه سود اشکِ ندامت؟!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  3. Temporativadverbiale können zur Betonung und Differenzierung in Form von Adpositionalphrasen mit der Postposition /rɒ/ را (so wie in archaischen Idiomen mit der Präposition /mær/ مر oder der Zirkumposition /mær ~ rɒ/) auftreten:

    شب‌ها را کار می‌کرد. (= روزها را کار نمی‌کرد.)

    ششم ماه را روی بر تافتند

    سویِ باده و بزم بشتافتند

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  4. In archaischen Idiomen kommen auch die Präpositionen /ændær/ اندر, /bæ/ به und /bær/ بر und /æbær/ ابر im Aufbau von Temporativadverbialen zum Einsatz:

    دهقان به سحرگاهان که‌از خانه بر آید

    نه هیچ بیارامد و نه هیچ بپاید

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    بمرد اندر رمضان بر دویست و پنجاه و پنج.

    Aus dem Werk „Modjmal Ottavarikh va alghesas“ (۱۲. Jh. n. Chr.)

  5. Viele Adverbphrasen (wie /inæk/ اینک, /hæm-inæk/ هم‌اینک, /æknun/ اکنون, /hæm-æknun/ هم‌اکنون, /hɒlɒ/ حالا und /ælʔɒn/ الآن) werden auch als Temporativadverbiale eingesetzt (siehe 8•b.):

    ز صفِّ تفرقه بر خیز و بر صفِّ صفا بگذر

    که از رندانِ شاه‌آسا سپاه اندر سپاه اینک

    Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

    هم‌اکنون بدین زور و این دست‌برد

    به خاک اندر آرد سرِ دیو گرد

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

Das Temporativadverbial kann sich bei dynamischen Prädikaten auf die Dauer beziehen, die für die Vollendung der Aktion notwendig ist:

به خانه باز رفت و سویِ وی در سه روز قریبِ پنجاه-شصت پیغام برفت.

Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

این کار در سال دو میلیون تومان سود می‌دهد.

در یک چشم‌به‌هم‌زدن فرار کرد.

او ماهی سه روز مرخصی دارد.

In der Beamtensprache sind auch folgende Formulierungen üblich:

قول‌نامه باید ظرفِ یک هفته امضا شود.

راه‌پیمایی در عرضِ سه ساعت به پایان رسید.

Dennoch ist der Einsatz von Modaladverbialen ↓ zum Ausdruck der Dauer geläufiger.

c. Origativadverbial

(Siehe auch 18•۴•b. Origativsatz.)

Das Origativadverbial bestimmt den (räumlichen oder zeitlichen) Ausgangspunkt oder die Herkunftsrichtung eines Vorgangs.

Origativadverbiale werden meistens in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /æz/ از verwendet:

او از فردا سمتِ سرپرستیِ اداره را به عهده می‌گیرد.

من از دو سال پیش دنبالِ او می‌گشتم.

او از تهران رفت.

از این گوشه نمی‌توان چیزی دید.

از دیدگاهِ ما مسئله ساده‌تر حلّ می‌شود.

من از غرب می‌آیم.

از این زاویه به او شلّیک کرده‌اند.

In archaischen Idiomen erscheint das Origativadverbial auch mit der Präposition /ze/ زِ und den Zirkumpositionen /æz ~ rɒ/ und /ze ~ rɒ/:

همه موبدان را زِ لشکر بخواند

به چربی چه مایه سخن‌ها براند!

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

بماند از پیِ پاسخِ نامه را

بکشت آتشِ مردِ خودکامه را

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

Ebenso werden in archaischen Idiomen lokale Origativadverbiale mit den Zirkumpositionen /æz ~ ændær/ und /æz ~ dær/ und temporale Origativadverbiale mit der Zirkumposition /æz ~ færɒz/ eingesetzt:

وز درخت اندر گواهی خواهد اوی

تو بدآن گاه از درخت اندر بگوی!

Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

وآن که به شادی یکی قدح بخورد زوی

رنج نبیند از آن فراز و نه احزان

Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

تا جهان بود از سرِ آدم فراز

کس نبود از راهِ دانش بی‌نیاز

Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

گر نبودم به مرادِ دل او دیّ و پریر

به مرادِ دل او باشم از امروز فراز

Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

Wenn das Origativadverbial unmittelbar vor dem Direktiv- ↓ oder dem Limitativadverbial ↓ steht, kann es ohne Adposition auftreten:

در به در به دنبالِ تو می‌گردد. = از در به در به دنبالِ تو می‌گردد.

سر تا پای‌ش گلی شده. = از سر تا پای‌ش گلی شده.

صبح تا شب کار می‌کند. = از صبح تا شب کار می‌کند.

پارسال تا امسال خیلی بزرگ شده. = از پارسال تا امسال خیلی بزرگ شده.

به مردیّ و رادی، به گنج و گهر

ستونِ کیان‌م پدر بر پدر

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

Das Origativadverbial kann sich im Persischen auch auf folgende Entitäten beziehen:

  1. Eine Bewegung, die von der einen Seite einer Entität ausgeht und auf deren andere Seite gerichtet ist:

    او از پل گذشت.

    مجبور شدم پایِ پیاده از رویِ آتش بپرم.

    کاغذ را از زیرِ در به دست‌ش رساندم.

  2. Das Material, aus dem ein Gegenstand besteht:

    از گل برایِ من مجسّمه‌ای ساخت.

    بر انگیخت رزمی چو بارنده‌میغ

    تگرگ‌ش زِ پیکان و باران زِ تیغ

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  3. Teilmenge:

    ایران از کشورهایِ آسیایی‌ست.

    از برنامه‌های‌ت بگو!

    از این حرف‌ها نزن!

    می بر آن ساعدش از ساتگنی سایه فکند

    گفتی از لاله پشیزستی بر ماهیِ شیم

    Maarufi (10. Jh. n. Chr.)

  4. Besitz:

    اگر کتاب‌ت پیدا نشد، از من را بر دار!

    ما به دنبالِ پولِ خودمان‌یم، از کسِ دیگری را نمی‌خواهیم.

    زمانه زِ ما نیست گر بنگری

    ندارد کسی آلتِ داوری

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    و سرایِ امام فاخر بـنِ معاذ و از پسرانِ وی بسوختند.

    Aus dem Werk „Tarikh Sistan“ (۱۱. Jh. n. Chr.)

    از توام، ای شهره‌قمر! در من و در خود بنگر!

    که‌از اثرِ خنده‌یِ تو گلشنِ خندنده شدم

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  5. Vergleichsreferenz in einer bestimmten Hinsicht, die das Prädikativ äußert:

    ماه از زمین کوچک‌ترست.

    فردا به باد کارِ صاحب از امروز

    چونان که امروز بهترست زِ دینه

    Suzani Samarqandi (12. Jh. n. Chr.)

    Siehe dazu auch Limitativadverbial ↓.

d. Direktivadverbial

Das Direktivadverbial bestimmt das Ziel oder die Zielrichtung eines Vorgangs.

In vielen Indoeuropäischen Sprachen bestehen große syntaktische Ähnlichkeiten zwischen Direktiv- und Lokativadverbiale:

  1. Direktivadverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bær/ بر beziehen sich stets auf Bewegungen, welche auf die obere oder seitliche Oberfläche einer Entität gerichtet sind:

    همه‌یِ کارها را بر دوشِ او نیاندازید!

    نظری بر او افکنـد.

    In archaischen Idiomen können solche Direktivadverbiale auch mit der Präposition /æbær/ ابر sowie den Zirkumpositionen /bær ~ bær/ und /bæ ~ bær/ (und seltener den Präpositionen /bɒ/ با, /æbɒ/ ابا, /dær/ در und /ændær/ اندر) beobachtet werden:

    ای سلسله‌یِ مُشک فکنده به قمر بر!

    خندیده لبِ پرشکرِ تو به شکر بر

    Masud Saad Salman (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    نهـاد افسرش بر سرِ خاک بر

    همی خواند نفرین به ضحّاک بر

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    عنان بگردانید و با پیل نشست.

    Ravandi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بفرمود تا آن صله‌یِ گران را در پیل نهادند.

    Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  2. In anderen Fällen werden Direktivadverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به verwendet:

    او برایِ دیدنِ خویشاوندان‌ش به نایین رفت.

    کلاه‌ش را به پایین انداخت.

    همه‌یِ کارها را به دوشِ او نیاندازید!

    In archaischen Idiomen kommen auch folgende Adpositionen zum Einsatz:

    • Die Präpositionen /dær/ در und /ændær/ اندر, die Postpositionen /dær/ در und /ændær/ اندر und die Zirkumpositionen /dær ~ dær/, /bæ ~ dær/, /bæ ~ dærun/, /bæ ~ ændær/, /bæ ~ ændærun/ und /bær ~ ændær/:

      خانه بپرداخت و هراسان و بی‌آرام در گوشه‌ای گریخت.

      Aus dem Werk „ترجمه‌یِ تاریخِ یمینی“ (۱۳. Jh. n. Chr.)

      نمودی چهره در آئینه تا سوزی دلِ زاهد

      به دل‌سوزی چرا در آب می‌رانی مسلمان را؟!

      Assefi (16. Jh. n. Chr.)

      همان خشم و پیکار باز آورد

      بدین غم تن اندر گداز آورد

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      این بگفت و گریه در شد های‌های

      اشک غلتـان بر رخِ او جای‌جای

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

      شنیده‌ام به حکایت که مردِ مشک‌فروش

      نهان کند جگرِ سوخته به مشک اندر

      Mu’izzi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

      همه راستی کن!، که از راستی

      نیاید به کار اندرون کاستی

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      پوپک دیدم به حوالیِ سرخس

      بانگک بر برده بر ابر اندرا

      Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    • Die Präpositionen /færɒ/ فرا, /fɒ/ فا, /hɒ/ ها und /zi/ زی:

      رفت و نهانی‌ش فرا خانه برد

      بَدره‌یِ دینار به صوفی سپرد

      Nasari Ghohestani (13. – 14. Jh. n. Chr.)

      وز آن جا سپه برد زی زنگبار

      بشد تا جزیری به دریا کنار

      Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

    • Die Präpositionen /bɒz/ باز und /vɒ/ وا

      همی تا باز مرو آیی همه راه

      نیاسایی زِ رفتن گاه و بی‌گاه

      Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

      چو از خاور بر آمد ماهِ تابان

      شهنشه باز مرو آمد شتابان

      Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

      کبوتر چون پرید از پس چه نالی؟!

      که وا برج آید ار باشد حلالی

      Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      که بسیار ناید برِ اندکی

      یکی وا سد آید، نه سد وا یکی

      Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      رستمان را ترس و غم وا پیش برد

      هم زِ ترس آن بددل اندر خویش مرد

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

      Relikte dieser Form sind selten auch in modernen Idiomen zu beobachten: باز پس کشیدن, وا پس رفتن

    • Die Präpositionen /æz/ از und /ze/ زِ:

      فرسته چو از پیشِ ایوان رسید

      زمین بوسه داد، آفرین گسترید

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    • Die Präpositionen /bɒ/ با und /æbɒ/ ابا:

      وی را مکرّم بداشت و با منصب و منزلتِ ارجمند برسانید.

      Aus dem Werk „ترجمه‌یِ تاریخِ یمینی“ (۱۳. Jh. n. Chr.)

  3. In folgenden Fällen können Direktivadverbiale als Nominalphrasen (ohne Adposition) erscheinen:
    • Wenn im einer Possessivgenitivphrase der Nukleus auf einen räumlichen Bezug zum Modifikator hinweist:

      او دیروز (به) پیشِ ما آمد.

      او (بر) سرِ مزارِ پدرش رفت.

      گلدان را (بر) رویِ میز نهـاد.

      (بر) بالای در سنگی کار گذاشتند.

      Dazu gehören die Nuklei /zir/ زیر, /kenɒr/ کنار, /ʤænb/ جنب, /ru be ru/ رو به رو, /næzdik/ نزدیک, /næzd/ نزد, /piʃ/ پیش, /bær/ بر, /moɣɒbel/ مقابل, /tæh/ ته, /miɒn/ میان, /dɒxel/ داخل, /poʃt/ پشت, /gerd/ گرد, /dævr/ دور, /pirɒmun/ پیرامون, /dærun/ درون, /ændærun/ اندرون, /birun/ بیرون, /pɒin/ پایین, /bɒlɒ/ بالا, /ru/ رو, /bær/ بر, /sær/ سر, /donbɒl/ دنبال und (vor allem in der Umgangssprache) /tu/ تو.

    • Determinansphrasen mit dem Determinativfokus /ʤɒ/ جا oder /ʤɒhɒ/ جاها, aber auch wenn diese Nominalphrasen mit Kombinationen mit Differentialpronomina erscheinen:

      یک جا /jek ʤɒ/، آن جا /ɒn ʤɒ/، این جا /in ʤɒ/، همان جا /hæm-ɒn ʤɒ/، همین جا /hæm-in ʤɒ/، جایِ دیگر /ʤɒ-je digær/

    • Die Interrogativpronomina /koʤɒ/ کجا und /koʤɒhɒ/ کجاها:

      هنر نمی‌خرد ایّام و بیش از این‌م نیست

      کجا روم به تجارت بدین کساد‌متاع؟!

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    • Das Distributivpronomen /hær koʤɒ/ هر کجا (und in archaischen Idiomen /koʤɒ/ کجا) sowie das Inexistenzialpronomen /hiʧ koʤɒ/ هیچ کجا:

      اجازت دهم تا هر کجا که خواهد رود.

      Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)

    • Wenn das Direktivadverbial nach dem Prädikat topikalisiert wird (siehe 15•d.):

      او برایِ دیدنِ خویشاوندان‌ش رفت نایین.

      کلاه‌ش را انداخت پایین.

      همه‌یِ کارها را نیاندازید گردنِ او!

      ده هزار طاقه از مستعملاتِ آن نواحی بدهند بیرون.

      Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      داشتم سوارِ تاکسی می‌شدم تا بر گردم خانه.

      Jalal Al-e Ahmad (20. Jh. n. Chr.)

e. Limitativadverbial

(Siehe auch 18•۴•c. Limitativsatz.)

Das Limitativadverbial bestimmt den (zeitlichen oder räumlichen) Schlusspunkt eines Vorgangs. Es wird im Persischen in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /tɒ/ تا verwendet:

او مرا تا خانه هم‌راهی کرد.

از تهران تا تبریز ۵ بار خواب‌ش برد.

بهمن تا چند وقت پیش خیلی به من اظهارِ ارادت می‌کرد.

تا فردا سر از کارِ او در می‌آوریم.

به نام و کنیت‌ت آراسته بادا

ستایش‌گاهِ شعر و خطبه تا حشر

Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

از آن باغ تا جایِ پرمود شاه

تنِ بی‌سران بُد فتاده به راه

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

In diesem Fall können im Persischen (wie in vielen anderen indoeuropäischen Sprachen) auch Nebensätze als Adpositionalfokusse eingesetzt werden (siehe 18•۳•b. Nebensatz im Aufbau des temporalen Limitativadverbials):

چون به صحرایِ سلیمانی رسید

خاکِ آن ره جملـه زرِّ پخته دید

بر سرِ زر تا چهل فرسنگ راند

تا که زر را در نظر آبی نماند

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

Als Adpositionalfokus können auch Lokativ- oder Temporativadverbiale (in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به) eingesetzt werden:

بدو گفت: «از ایدر برو تا به روم!

میاسای هیچ اندر آبادبوم!»

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

با چنان جان که هر دل‌ش مددی‌ست

از زمین تا به آسمان جسدی‌ست

Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

چه پدر تا به ابد باد وجودش جاوید

چه پسر تا به قیامت کرم‌ش جاویدان

Ghaani (19. Jh. n. Chr.)

خوش آن نگار شفایی که تا به روزِ جزا

جراحت‌ش به دلِ داغ، داغ می‌ماند

Shafaei Isfahani (17. Jh. n. Chr.)

Das Limitativadverbial kann sich im Persischen (wie das Origativadverbial) auch in einer bestimmten Hinsicht, die das Prädikativ äußert, auf eine Vergleichsreferenz beziehen, und zwar dann, wenn das Prädikativ ein Komparativ ist, und das Limitativadverbial in einem gewissen Abstand zu ihm steht:

این اتاق بزرگ‌ترست تا آن اتاق.

امروز خیلی بیشتر خسته شدم تا دیروز.

قطعات در ولایتی مثلِ ایران البتّه که ارزان‌ترست تا در اروپا و امریکا.

Jalal Al-e Ahmad (20. Jh. n. Chr.)

f. Imperfektivadverbial

Das Imperfektivadverbial kennzeichnet Sätze im Imperfektiv. Semantisch kann dieser Aspekt in den Subtypen statisch, iterativ, habituativ oder progressiv vorkommen (siehe 13•۹.).

Dieses Adverbial erscheint im Persischen in folgenden Formen:

  • Als Adverbphrase:
    1. /hæmvɒræ/ همواره und in archaischen Idiomen /hæmvɒr/ هموار:

      جهان همواره گرد آمد بر او بر

      نه بر رامین، که بر دینار و گوهر

      Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

      و گر بیابد روزی هزار تنگ‌درم

      هزار و سد بدهد، کارش این بود هموار

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    2. /hæmɒræ/ هماره und in archaischen Idiomen /hæmɒr/ همار und /hæmɒrɒ/ همارا:

      وین خیمه‌یِ کبود نبینند و این دو مرغ

      که‌ایشان هماره از پسِ دیگر همی پرند

      Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

      گزیده‌چهارِ توست بدو درج‌ها نهان

      همارا به آخشیج، همارا به کارزار

      Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    3. In archaischen Idiomen auch /hɒmvɒræ/ هامواره und /hɒmvɒr/ هاموار:

      و گر بی‌آسمان بودی ستاره

      فلک بی‌نور بودی هامواره

      Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

      برفتند گردن‌کشان هاموار

      به نزدیکِ مستظهرِ کام‌کار

      Zodjadji (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    4. /hæmiʃæ/ همیشه:

      شنیدم که گشتاسپ را خویش بود

      پسر را همیشه بداندیش بود

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      خردمند گفت: «ای گران‌مایه شاه!

      همیشه به تو تازه بادا کلاه!»

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    5. In archaischen Idiomen /hæmi/ همی:

      این جا همی یکان و دوگان قرمطی کشد

      زینان به ری هزار بیاید به یک زمان

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      همی در به در خشک‌نان باز جست

      مر او را همین پیشه بود از نخست

      Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)

    6. /mi/ می:

      و ما او را نهایتِ جسم نهادیم، که جسم بدو می سپری شود.

      Biruni (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      کنون خورد باید میِ خوش‌گوار

      که می بویِ مشک آید از جویبار

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      خور و پوش و بخشای و راحت رسان!

      نگه می چه داری زِ بهرِ کسان؟!

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      Dennoch ist dieses Adverb weitgehend grammatikalisiert und wird von den meisten Sprechern als proklitische Konstituente in der Konjugation verstanden, um den Imperfektiv auszudrücken:

      ای غایب از نظر! به خدا می‌سپارم‌ت

      جان‌م بسوختیّ و به جان دوست دارم‌ت

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

      داشتم دلقی و سد عیبِ مرا می‌پوشید

      خرقه رهنِ می و مطرب شد و زنّار بماند

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    7. /hæj/ هی:

      خیزید و یک قرابه مرا مِی بیاورید!

      هی من خورم شراب و شما هی بیاورید!

      Ghaani (19. Jh. n. Chr.)

    8. /hænuz/ هنوز:

      ندایِ عشقِ تو روزی در اندرون دادند

      فضایِ سینه‌یِ حافظ هنوز پر زِ صداست

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    9. /hærgez/ هرگز, in archaischen Idiomen /hærgiz/ هرگیز und aus metrischen Gründen /hægerz/ هگرز:

      به ایرانیان آفرین کرد و گفت

      که: «هرگز نماند هنر در نهفت»

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      چه گوئی که: «از همه حُرّان چون او بوده‌ست کس نیزا»؟!

      نه هست اکنون و نه باشد و نه بوده‌ست هرگیزا!

      Bahrami Sarakhsi (10. Jh. n. Chr.)

      بزرگیّ و نیکی نیابد هگرز

      کسی که‌او به بد بود هم‌داستان

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    10. In archaischen Idiomen das Interrogativpronomen /ʧænd/ چند (siehe 7•۷•f.):

      در هوا چند معلّق زنی و جلوه کنی؟

      ای کبوتر نگران باش! که شاهین آمد

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  • Die Partitivgenitivphrase /hæmæ-æʃ/ همه‌اش (= [NP[NAssoziativpronomen /hæmæ/] [NPossessivpronomen /-ʃ/]]):

    همه‌اش باران می‌بارد.

  • Distributive Determinansphrasen mit zeitlichen Fokussen (siehe 7•۸•a.):

    او هر روز یک نانِ سنگک می‌خرد می‌برد خانه.

    همه شب در این امیدم که نسیمِ صبح‌گاهی

    به پیامِ آشنایی بنوازد آشنا را

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    Auch Modaladverbiale ↓ aus solchen distributiven Determinansphrasen und dem Suffix /-æ/ werden semantisch als Imperfektivadverbiale eingesetzt:

    همه‌ساله بختِ تو پیروز باد!

    شبانِ سیه بر تو چون روز باد!

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  • Adjektivphrasen wie /pæjvæstæ/ پیوستـه und /modɒm/ مدام:

    این خانه که پیوستـه در او بانـگِ چغانه‌ست

    از خواجه بپرسید که: «این خانه چه خانه‌ست؟!»

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    مدام‌م مست می‌دارد نسیمِ جعدِ گیسوی‌ت

    خراب‌م می‌کند هر دم فریبِ چشمِ جادوی‌ت

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

g. Quantifikativadverbial

Das Quantifikativadverbial bestimmt das Ausmaß oder die Größe eines Vorgangs oder eines Zustands. Dieses Adverbial erscheint häufig als Zählwortzahl (Nominalphrase ohne Adposition):

  • Zeitliches Quantifikativadverbial:

    من سه ساعت با او حرف زدم. (Durative Aktionsart)

    برادرم ماه‌ها رویِ این برنامه کار کرده. (Durative Aktionsart)

    او دو سال هم‌سایه‌یِ ما بود. (Statische Aktionsart)

    امّا ناظم یک هفته‌یِ تمام مثلِ سگ بود. (Statische Aktionsart)

    Jalal Al-e Ahmad (20. Jh. n. Chr.)

  • Räumliches Quantifikativadverbial:

    ده کیلومتر راه رفت.

  • Graduelles Quantifikativadverbial:

    زیاد به او نزدیک نشو!

    پس از مرگِ پدرش بسیار گریست.

  • Valuatives Quantifikativadverbial:

    کتاب را دو تومان فروخت.

Dabei sind folgende Punkte zu beachten:

  1. Zeitliche Quantifikativadverbiale können bei punktuellen Prädikaten in Form von Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /bærɒ/ برا ist, auftreten:

    من شما را پنج روز تنها می‌گذارم. = من شما را برایِ پنج روز تنها می‌گذارم.

    Wenn das Adverb /hæmiʃæ/ als zeitliches Quantifikativadverbial auftritt, muss es stets in dieser Form verwendet werden:

    ما او را برایِ همیشه از دست داده‌ایم.

  2. In archaischen Idiomen sind räumliche Quantifikativadverbiale auch in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به und den Präpositionen /bær/ بر und /æbær/ ابر aufgetreten:

    هر که او گامی از تو دور شود

    تو از او دور شو به سد فرسنگ!

    Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

    سه شهرند بر کرانه‌یِ رودِ چاچ نهاده، از خوارزم بر ده منزل.

    Aus dem Werk „Hodud Olalam“ (۱۰. Jh. n. Chr.)

  3. Valuative Quantifikativadverbiale können auch in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به eingesetzt werden:

    کتاب را به دو تومان فروخت.

    آسمان گو: «مفروش این عظمت! که‌اندر عشق

    خرمنِ مه به جوئی، خوشه‌یِ پروین به دو جو!»

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

h. Modaladverbial

Das Modaladverbial weist auf die Art und Weise hin, wie ein Vorgang stattfindet.

Folgende syntaktische Punkte sind bei diesen Adverbialen zu beachten:

  1. Wenn ein Nomen Actionis als Modaladverbial eingesetzt wird, erscheint es in Form einer Adpositionalphrase mit der Präposition /bɒ/ با oder /bæ/ به:

    در را با ناراحتی باز کرد.

    به آرامی دست‌ش را در جیب‌ش کرد.

    گرامی خرامید با خشمِ تیز

    دل از کینه‌یِ خستگان پُرسِتیز

    Daqiqi (10. Jh. n. Chr.)

    In archaischen Idiomen begegnet man in dieser Rolle auch Adpositionalphrasen mit den Präpositionen /æz/ از, /ze/ زِ oder /æbɒ/ ابا:

    یک غریبی خانه می‌جست از شتاب

    دوستی بردش سویِ خانه‌ی خراب

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  2. Adjektivphrasen werden ohne Adposition als Modaladverbiale eingesetzt:

    پیاده تا خانه دوید.

    خندان رو به من کرد.

    ظالمی را خفته دیدم نیم‌روز

    گفنم: «این فتنه‌ست، خواب‌ش برده به!»

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    Eine Sonderposition besetzten folgende Adjektivphrasen, die grundsätzlich nur als Modaladverbiale erscheinen:

    • Exozentrische Qualitativgenitivphrasen (siehe 10•۱•d.):

      پایِ برهنـه دمِ در آمد.

      از نشست دستِ خالی بر گشتم.

    • Modaladverbiale, die aus fremden Sprachen stammen: /ettefɒɣæn/ اتّفاقاً, /ʃædidæn/ شدیداً
    • Durch das Suffix /-æk/ (siehe 20•b.):

      چو موی از سرِ مرزبان باز کرد

      بدو مرزبان نرمک آواز کرد

      Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    • Kopulativkomposition einer Adjektivphrase mit sich selbst, wenn die Handlung etappenweise, aber kontinuierlich erfolgt: /kæm-kæm/ کم‌کم, /jævɒʃ-jævɒʃ/ یواش‌یواش

      ملائکه دوان‌دوان خود را به مکانِ مقرّر رساندند.

      Mohammad Ali Dschamalzade (19. – 20. Jh. n. Chr.)

      Auch solche Kopulativkomposita erscheinen häufig mit dem Suffix /-æk/: /nærm-nærmæk/ نرم‌نرمک

      Wenn die Konjunkte mit dem Suffix /-ɒn/ enden (siehe 20•d.), kann dieses Suffix von der ersten Adjektivphrase getilgt werden: /læng-længɒn/ لنگ‌لنگان

      گر نمودی عیبِ آن کار او تو را

      کس نبردی کش‌کشان آن سو تو را

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    • Adjektivierte Distributiva, als Zeichen der Gruppierung:

      دانش‌جویان چهارتاچهارتا واردِ اتاق شدند.

      این زمان پنج‌پنج می‌گیرد

      چون شده عابد و مسلمانا

      Obeid Zakani (14. Jh. n. Chr.)

  3. Zum Ausdruck einer Ähnlichkeit in der Ausführung des Vorgangs werden Modaladverbiale in Form von Adpositionalphrasen mit den Präpositionen /ʧo/ چو und /ʧon/ (/ʧun/) چون und ihren Intensivformen /hæm-ʧo/ هم‌چو und /hæm-ʧon/ (/hæm-ʧun/) هم‌چون eingesetzt:

    سالارِ سپاهان چو ملک شد به سپاهان

    بر شد به هوا هم‌چو یکی مرغِ هوایی

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    چو کاس‌موی گیاهانِ او برهنـه ز برگ

    چو شاخِ بید درختانِ او تهی از بار

    Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    یاری گزیدم از همه مردم پری‌نژاد

    زآن شد به پیشِ چشمِ من امروز چون پری

    Daqiqi (10. Jh. n. Chr.)

    خندد همی باغ چون رویِ دل‌بر

    ببوید همی خاک چون مشکِ اذفر

    Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    هم‌چو گل‌برگِ طری هست وجودِ تو لطیف

    هم‌چو سروِ چمنِ خلد سراپایِ تو خوش

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    آبی چو من مگر زِ غمِ عشق زرد گشت

    وز شاخ هم‌چو چوک بیاویخت خویش‌تن

    Bahrami Sarakhsi (10. Jh. n. Chr.)

    دگر با ما مگو ای بادِ گل‌بوی

    که هم‌چون بلبل‌م دیوانه کردی

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بیش‌بین چون کرکس و جولان‌کننده چون عقاب

    راهوار ایدون چو کبک و راست‌رو هم‌چون کلنگ

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    هر که بگویدت: «زِ مَه ابر چگونه وا شود؟»

    باز گشا گره‌گره بنـدِ قبا که: «هم‌چون این!»

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    چنان بود پدری که‌ش چنین بود پسری

    چنان بود صدفی که‌ش چنین بود گوهر

    Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    چنان نماید شمشیرِ خسروان آثار

    چنین کنند بزرگان چو کرد باید کار

    Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    خدایِ عرش جهان را چنین نهـاد نهـاد

    که گاه مردم شادان و گه بود ناشاد

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    مرا تنها پیش خواند و سخت نزدیکم داشت، چنان که به همه روزگار چنان نزدیک نداشته بود.

    Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    چونان‌ش به سختی همی کشیدم

    چون مور که گندم کشد به خانه

    Manteghi Razi (10. Jh. n. Chr.)

    جهان این‌ست و چونین بود تا بود

    و هم‌چونین بود اینند بارا

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    القصّه چو قصّه این چنین‌ست

    پندار که سرکه انگبین‌ست

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بپوشید روی‌ش به دیبایِ چین

    که مرگِ بزرگان بود هم‌چنین

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    In archaischen Idiomen können in diesem Fall auch Nebensätze als Adpositionalfokusse eingesetzt werden (siehe 18•۳•c. Nebensatz im Aufbau des Modaladverbials):

    زِ ناگه بارِ پیری بر من افتاد

    چو بر خفته فتد ناگه کرنجو

    Faralavi (10. Jh. n. Chr.)

    رفت رزبان چو رود تیر به پرتاب همی

    تیز رانده به شتاب از رهِ دول‌آب همی

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    یکی آلوده‌کس باشد که شهری را بیالاید

    چو از گاوان یکی باشد که گاوان را کند ریخن

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

    Possessivgenitivphrasen, deren Nuklei solche Substantive wie /mɒnænd/ مانند, /hæmɒnænd/ همانند und /mesl/ مثل sind, können ohne Adposition oder in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bæ/ به zu diesem Zweck eingesetzt werden:

    من تا حالا آدمی (به) مانندِ او ندیده بودم.

    او را مثلِ مرغ سر بریدند.

  4. In archaischen Idiomen werden auch folgende Adverbphrasen als Modaladverbiale eingesetzt (siehe 8•d.):
    • /idun/ ایدون und /ɒndun/ آندون:

      ایدون که می‌نماید در روزگار حسن‌ت

      بس فتنه‌ها بر آید تو فتنه از که داری

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      من ایدون شنیدم که جایِ مَهی

      همی مردمِ ناسزا را دهی

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    • Die intensive Form /hæm-idun/ هم‌ایدون:

      نه آشوبِ گیتی به هنگامِ توست

      که تا بُد هم‌ایدون بُدی از نخست

      Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

    • Das Interrogativpronomen /ʧun/ چون (siehe 7•۷•g.):

      زِ گریه مردمِ چشم‌م نشسته در خون‌ست

      ببین که در طلب‌ت حـالِ مردمان چون‌ست

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    In modernen Idiomen ist lediglich das Adverb /bɒz/ باز im Gebrauch:

    باز فرو ریخت عشق از در و دیوارِ من

    باز ببرّید بنـد اشترِ کین‌دارِ من

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

Eine Gruppe der adjektivalen Modaladverbiale, die die Bedeutung “nach der Art von …” anzeigt, kann nach folgenden Mustern aus Nominalphrasen gebildet werden:

  1. Mit dem Suffix /-æ/ nach Konsonanten (siehe 20•a.):

    دوباره به بـن‌بست رسیدیم.

    Solche Nominalphrasen werden häufig mit dem Flexionssuffix /-ɒn/ pluralisiert:

    او به من دوستانه پاسخ داد.

  2. Mit dem Suffix /-i/, vor allem nach Vokalen (siehe 20•e.):

    دوتایی سری به او زدیم.

Das Modaladverbial kann sich bei dynamischen Prädikaten auf die Dauer beziehen, die für die Vollendung der Aktion notwendig ist:

کار را ده‌دقیقه‌ای تمام کرد.

طّیِ مکان ببین و زمان در سلوکِ شعر

که این طفل یک‌شبه رهِ سدساله می‌رود

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

او سالانه ۵۰ قرارداد می‌بندد.

i. Instrumentaladverbial

Das Instrumentaladverbial bezieht sich auf das Mittel, das zur Durchführung eines Vorgangs eingesetzt wird. Es erscheint in folgenden Formen:

  1. Wenn Instrumentaladverbiale auf die für einen Vorgang notwendigen Mittel hinweisen, werden sie in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bɒ/ با (in archaischen Idiomen /æbɒ/ ابا) oder /bæ/ به eingesetzt:

    غذا را با قاشق بخور!

    به (با) یاریِ دوستان توانستیم کار را به آخر برسانیم.

    به (با) نامِ خدا (آغاز می‌کنم).

    همه شب در این امیدم که نسیمِ صبح‌گاهی

    به پیامِ آشنایی بنوازد آشنا را

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    به خلق و لطف توان کرد صیدِ اهلِ نظر

    به دام و دانه نگیرند مرغِ دانا را

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    پرس‌پرسان می‌کشیدش تا به صدر

    گفت: «گنجی یافتم آخر به صبر»

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    Dabei wird die Präposition /bæ/ به in modernen Idiomen in Instrumentaladverbialen seltener verwendet. Dennoch erscheint das Instrumentaladverbial immer mit dieser Präposition, wenn der Satz auf eine Kontamination hindeutet:

    جامه‌اش را به خاک آلود.

    کاغذ را به رنگ آغشت.

    مردمِ چشم‌م به خون آغشته شد

    در کجا این ظلم بر انسان کنند؟!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  2. Wenn Instrumentaladverbiale auf die für einen Vorgang nicht notwendigen Mittel hinweisen, werden sie in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bi/ بی (in archaischen Idiomen /æbeː/ ابی) oder /bedune/ بدونِ verwendet:

    من می‌توانم این پیچ را بدونِ آچار (بی آچار) باز کنم.

    همه زار با شاه گریان شدند

    ابی آتش از درد بریان شدند

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    مغنّی! مدار از غنا دست باز!

    که این کار بی ساز نآید به ساز

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

j. Komitativadverbial

(Siehe auch 19•a. Umwandlung von Adverbialen in Adjektive.)

Das Komitativadverbial repräsentiert eine Entität, die zusammen mit dem Subjekt eine Handlung ausführt. Es erscheint in folgenden Formen:

  1. Wenn das Komitativadverbial das Subjekt begleitet, erscheint es in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bɒ/ با (in archaischen Idiomen /æbɒ/ ابا):

    او با من آمده است.

    ز بهرِ طلایه یکی کینه‌توز

    فرستاد با لشکری رزم‌یوز

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    سویِ شاهِ هپتال شد ناگهان

    ابا لشکر و گنج و چندی مهان

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus das substantivierte Adjektiv /hæmrɒh/ هم‌راه ist, können ohne Adposition oder mit der Präposition /bæ/ به zu Komitativadverbialen werden:

    دو چمدان (به) هم‌راهِ خودت ببر!

    Außerdem kann dieses Substantiv durch ein Junktivobjekt attribuiert und als Komitativadverbial verwendet werden:

    او هم‌راه با خود سه نفرِ دیگر را هم آورد.

  2. Wenn Komitativadverbiale auf das Unterlassen einer Begleitung hinweisen, werden sie in Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bi/ بی (in archaischen Idiomen /æbeː/ ابی) oder /bedune/ بدونِ verwendet:

    خجالت می‌کشم بدونِ برادرم به مهمانی بروم.

    رفته بود بهرام را بیاورد، ولی بی بهرام بر گشته.

    بی همگان به سر شود، بی تو به سر نمی‌شود

    داغِ تو دارد این دل‌م، جایِ دگر نمی‌شود

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    ابی تو مبادا جهان یک زمان!

    نه اورنگِ شاهی، نه تاجِ کیان

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    رولوسیون بدونِ اولوسیون یک چیزی‌ست که خیالِ آن هم نمی‌تواند در کلّه داخل شود.

    Mohammad Ali Dschamalzade (19. – 20. Jh. n. Chr.)

k. Kausaladverbial

(Siehe auch 17•e. Kausale Koordination und 18•۴•d. Kausalsatz.)

Das Kausaladverbial bezieht sich stets auf eine Entität, die einen Vorgang verursacht hat oder noch verursacht.

  • Dieses Adverbial wird in der Regel in Form einer Adpositionalphrase mit der Präposition /æz/ از (bzw. in archaischen Idiomen der Präposition /ze/ زِ oder den Zirkumpositionen /æz ~ rɒ/ und /ze ~ rɒ/) verwendet:

    از خوش‌حالی دست و پای‌ش را گم کرد.

    همه‌یِ برگ‌های‌ش از بی‌آبی زرد شده.

    دل‌م از واسطه‌یِ دوریِ دل‌بر بگداخت

    جان‌م از آتشِ مهرِ رخِ جانانه بسوخت

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    از قضا را بود عالی‌منظری

    بر سرِ منظر نشسته دختری

    Attar Nischapuri (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    Dabei sind folngen Punkte zu beachten:

    1. Diese Zirkumpositionen können in archaischen Idiomen auch aus dem Interrogativpronomen /ʧe/ چه Kausaladverbiale bilden:

      از چرا ترسد ای شگفت از باد

      چو نترسد همی رز از رزبان؟!

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      گر چه اندوهِ تو و بیمِ تو از کاستن‌ست

      ای فزوده! ز چرا چاره نیابی تو زِ کاست

      Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

      In modernen Idiomen wird auch die grammatikalisierte Adpositionalphrase /ʧe-rɒ/ چرا (= [PP[NPInterrogativpronomen /ʧe/ چه] [PPostposition /rɒ/ را]], siehe 7•۷•a) als Kausaladverbial verwendet.

    2. Als Hinweis auf Iteration oder Beständigkeit kann der Adpositionalfokus solcher Kausaladverbiale aus einer Determinansphrase mit dem Determinans /bæs/ بس bestehen:

      که ترسم مریم از بس ناشکیبی

      چو عیسا بر کشد خود را صلیبی

      Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      چو بشنید این سخن ویسه ز مادر

      شد از بس شرم روی‌ش چون معصفر

      Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

      دست و کفِّ پایِ پیران پر کلخج

      ریشِ پیران زرد از بس دودِ نخج

      Tayyan (10. Jh. n. Chr.)

      زِ بس غارت و کشتن و تاختن

      سر از بادِ توران برافراختن

      Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      و پیغامبرِ ما علیه السّلام او را خطیبِ پیغامبران‌ش خواند، از بس سخنانِ بلیغ و موعظت که قومِ خویش را گفتی.

      Aus dem Werk „Modjmal Ottavarikh va alghesas“ (۱۲. Jh. n. Chr.)

      زِ بس عطا که دهد، هر که زو عطا بستد

      گمان برد که مر او را شریک و برخوارست

      Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      In diesem Fall können im Persischen auch Nebensätze als Determinativfokusse eingesetzt werden (siehe 18•۳•d. Nebensatz im Aufbau des Kausaladverbials):

      از بس که بیازرد دلِ دشمن و دوست

      گویی به گناه مسخ کردندش پوست

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  • Auch das Adverb /pæs/ پس wird als Kausaladverbial verwendet:

    به موجبِ آن که انجامِ کارها معلـوم نیست و رایِ همگان در مشیّت‌ست که صواب آید یا خطا. پس موافقتِ رایِ مَلِک اولاترست.

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بفرمود پس تا منوچهر شاه

    نشست از برِ تختِ زر با کلاه

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    بدیشان چنین گفت پس پیل‌تن

    که: «با هم چه گفتید از من سخن؟»

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  • In der Umgangssprache wird auch das Adverb /hæm/ هم als Kausaladverbial eingesetzt. Dabei erscheint das Kausaladverbial als zweite Satzkonstituente:

    آدم نافرمانی کرد، خدا هم او را از بهشت بیرون انداخت.

Im Persischen können folgende Adverbiale semantisch die Rolle des Kausaladverbials übernehmen:

  1. Instrumentaladverbiale (meist mit Explikativgenitivphrasen, deren Nuklei solche Substantive wie /ellæt/ علّت, /sæbæb/ سبـب oder /xɒter/ خاطر sind):

    به علّتِ مخالفت با دولت از کار بی‌کار شد.

    بدین سبـب با او می‌ستیزیم که چشمِ طمع به سرزمینِ ما دوخته.

    با یکی از هم‌گنان با سببـی از اسباب خصومت آغاز نهـاد.

    Aus dem Werk „ترجمه‌یِ تاریخِ یمینی“ (۱۳. Jh. n. Chr.)

  2. Finaladverbiale ↓, vor allem in archaischen Idiomen:

    بر پایِ باز بنـد نه بهرِ مذلّت‌ست

    تاج از پیِ شرف نبود بر سرِ خروس

    Ebn-e Yamin (13. – 14. Jh. n. Chr.)

    و زنان از بهرِ درد و آماسِ رحم پنبه بدآن تر کنند و بر گیرند، عظیم سود کند.

    Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    از برایِ یک بلی که‌اندر ازل گفته است جان

    تا ابد اندر دهد مردِ بلی تن در بلا

    Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

l. Finaladverbial

(Siehe auch 18•۴•e. Finalsatz.)

Das Finaladverbial bezieht sich auf den Zweck einer Handlung.Finaladverbiale können in folgenden Formen auftreten:

  1. Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /bæhr/ بهر oder sein Allomorph [bærɒ] برا ist:

    برایِ مبارزه با بی‌سوادی به پا خیزیم!

    Possessivgenitivphrasen können in archaischen Idiomen auch als Adpositionalfokusse der Präpositionen /æz/ از oder /ze/ زِ oder den Zirkumpositionen /æz ~ rɒ/ und /ze ~ rɒ/ erscheinen:

    من این جا نه از بهرِ جنگ آمدم

    پیِ پوزش و نام و ننگ آمدم

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    گفت: «به خدای که از بهرِ دین را بود.»

    Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    رسمِ ناخفتن به روزست و من از بهرِ تو را

    بی‌وسن باشم همه شب، روز باشم باوسن

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    بندی‌ش که کردگارِ گیتی

    از بهرِ چه آوریدت ایدر

    Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

    نه هم‌چو دیگ سیه‌رو شوم زِ بهر شکم

    نه دست کفچه کنم از برایِ کاسه‌یِ آش

    Ebn-e Yamin (13. – 14. Jh. n. Chr.)

  2. In der Umgangssprache Explikativgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /vɒse/ واسه (das Resultat der Elision aus dem Substantiv /vɒsetæ/ واسطه) ist:

    واسه‌یِ ترساندن‌ش همه کار می‌کند.

  3. In der Umgangssprache auch Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /mæhz/ محض ist:

    محضِ رضایِ خدا دست از سرم بر دارید!

  4. In archaischen Idiomen auch Adpositionalphrasen mit folgenden Adpositionen:

Im Persischen können Instrumentaladverbiale (meist mit Explikativgenitivphrasen, deren Nuklei solche Substantive wie /hædæf/ هدف, /mæɣsud/ مقصود oder /omid/ (/ommid/) امید sind) semantisch die Rolle des Finaladverbials übernehmen:

به این هدف حاضر شدند از بخشی از ادّعاهایِ خود صرفِ نظر کنند.

Das Finaladverbial kann sich auch auf die Entität beziehen, die Nutznießer der Handlung ist:

پیراهنی برایِ خودش دوخت.

سد اشتر بُد از بهرِ رامشگران

همه بر سران افسرانِ گران

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

In archaischen Idiomen wird dies auch zum Beschwören eingesetzt:

خدای را به می‌م شست‌شویِ خرقه کنید!

که من نمی‌شنوم بویِ خیر از این اوضاع

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

m. Exzeptionaladverbial

Das Exzeptionaladverbial repräsentiert die Teilmenge der Obermenge, für die das Prädikat nicht gilt.

Dieses Adverbial erscheint im Persischen in vielfältigen Formen:

  • In Form von Adpositionalphrasen mit den Präpositionen /mægær/ مگر und /ellɒ/ الاّ:

    پزشکان بماندند حیران در این

    مگر فیلسوفی زِ یونان‌زمین

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    جان جامه نپوشد مگر از بافته حکمت

    مر حکمت را معنی پودست و سخن تار

    Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

    کارش الاّ می و شکار نبود

    با دگر کارهاش کار نبود

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    اگر پهلوان‌یّ و گر تیغ‌زن

    نخواهی به در بردن الاّ کفن

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  • Mit dem Wort /ʤoz/ جز.

    Viele Experten vertreten durch die Untersuchung verwandter Sprachen die Hypothese, dass /ʤoz/ جز im Persischen durch Elision aus /ʤodɒ æz/ جدا از entstanden ist:

    تیز شد عشق و در دل‌ش پیچید

    جز غریو و غرنگ نبسیجید

    Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    مرا از تو فرخنج جز درد نیست

    چو من سوخته در جهان مرد نیست

    Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

    Dennoch ist /ʤoz/ جز im Persischen so tief grammatikalisiert, dass es auch als Nominalphrase verstanden und wiederum durch ein Origativadverbial attribuiert werden kann:

    بدین دوده اکنون کدام‌ست مه

    جز از تو پسندیده و روزبه؟!

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    گمان مبر که مرا بی تو جایِ هال بود

    جز از تو دوست گَرَم خونِ من حلال بود

    Daqiqi (10. Jh. n. Chr.)

    Solche Exzeptionaladverbiale können zusätzlich mit der Präposition /be/ به erscheinen:

    نفرمود ما را به جز راستی

    که دیو آورد کژّی و کاستی

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    سپهبد چه شادان بدی چه دژم

    به جز با سیاوش نبودی به هم

    همی نالد از مرگِ اسفندیار

    ندارد به جز ناله زو یادگار

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    شاهی که بر او هیچ ملک چیر نباشد

    شاهی که شکارش به جز از شیر نباشد

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    به جز از تاک که شد محترم از حرمتِ می

    زادگان را همه فخر و شرف از اجدادست

    Yaghma (18. – 19. Jh. n. Chr.)

    به جز از علی که گوید به پسر که: «قاتلِ من

    چو اسیرِ توست، اکنون به اسیر کن مدارا!»؟!

    Mohammad-Hossein Shahriar (20. Jh. n. Chr.)

  • Mit dem nominalen Differentialpronomen /ɣæjr/ غیر. Dabei muss die Differentialreferenz dieses Pronomen auf einem der folgenden Wege attribuieren:
    1. als Modifikator des Possessivgenitivs:

      طرفه کورِ دوربینِ تیزچشم

      لیک از اشتر نبیند غیرِ پشم

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

      غیرِ نطق و غیرِ ایماء و سجل

      سدهزاران ترجمان خیزد زِ دل

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

      بر دامن‌ش نه غیرِ غرض چیزی

      هم پود از غرض همه هم تارش

      Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

    2. Als Origativadverbial:

      من رهی را از جفایِ دشمنِ اولادِ تو

      خواب‌گاه و جای غیر از دره و کهسار نیست

      Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

      سعدیا! غیر از تحمّل چاره نیست

      هر ستم که‌آن دوست بر ما می‌کند

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    Auch solche Exzeptionaladverbiale können mit der Präposition /be/ به erscheinen:

    سخن بگوی! که بیگانه پیش ما کس نیست

    به غیرِ شمع، و همین ساعت‌ش زبان ببرم

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    به غیرِ شهدِ سکوت آن کدام شیرین‌ست

    که از حلاوتِ آن لب به یک‌دگر چسبد؟!

    Saeb Täbrisi (17. Jh. n. Chr.)

    نمِ چشم آب‌رویِ من ببرد از بس که می‌گریم

    چرا گریم؟! که‌از آن حاصل به غیر از نم نمی‌بینم

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    هر کسی را سرِ چیزی و تمنّایِ کسی‌ست‌ست

    ما به غیر از تو نداریم تمنّایِ دگر

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

Im Persischen können Instrumentaladverbiale mit Explikativgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /estesnɒ/ استثنا ist, semantisch die Rolle des Exzeptionaladverbials übernehmen:

همه‌یِ کارمندان به استثنایِ من زیرِ کاغذ را امضا کردند.

n. Konditionaladverbial

(Siehe auch 18•۴•f. Konditionalsatz.)

Das Konditionaladverbial bezieht sich auf die Bedingung, die für die Gültigkeit des Prädikats erfüllt sein muss.

Im Persischen werden Lokativadverbiale (meist mit Explikativgenitivphrasen, deren Nuklei solche Substantive wie /suræt/ صورت, /hɒlæt/ حالت usw. sind) als Konditionaladverbiale eingesetzt:

در صورتِ تمایل می‌توانید به ما بپیوندید.

اتم‌ها در این حالت از هم دور می‌شوند.

o. Konzessivadverbial

(Siehe auch 18•۴•g. Konzessivsatz.)

Das Konzessivadverbial weist darauf hin, dass das Prädikat gültig ist, obwohl ein Fall von dem Gegenstand des Prädikats abweicht.

Dieses Adverbial wird in folgenden Formen beobachtet:

  1. In Form von Adpositionalphrasen mit der Präposition /bɒ/ با (und in archaischen Idiomen /æbɒ/ ابا):

    با همه‌یِ دورنگی‌ت دوست‌ت دارم.

    من با این همه حاضر به این کار نیستم.

    با وجود سختی‌هایِ فراوان دست از کار نکشید.

    با این همه نگشتی هرگز فریفته

    چون دیگران به گربه در انبانِ روزگار

    Anvari (12. Jh. n. Chr.)

  2. Folgende Adverbien erscheinen im Persischen als Konzessivadverbiale (siehe 17•c.):
    • Das Adverb /lik/ لیک (nach der Meinung von Ali-Akbar Dehkhoda hat es seinen Ursprung im Altpersischen /beːk/):

      این همه گفتیم، لیک اندر بسیچ

      بی عنایاتِ خدا هیچ‌یم، هیچ

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

      Dieses Konzessivadverbial erscheint im Arabischen in den Formen /lijkin/ لیکن und /laakinna/ لکنّ. Diese Varianten werden auch im Persischen (mit den Aussprachen /liken/ und /lɒken/) verwendet:

      نی از پیِ آن که صلت آریم

      لیکن زِ پی بازپس هجـا را»

      Suzani Samarqandi (12. Jh. n. Chr.)

      Wie die oberen Beispiele zeigen, wird die adversative Koordination asyndetisch verwendet. Ursprünglich konnte sie aber auch syndetisch verwendet werden. Allerdings ist die Konjunktion im Persischen mittlerweile grammatikalisiert und wird als Bestandteil des Konzessivadverbials empfunden:

      تو را کامـل همی دیدم به هر کار

      ولیکن نیستی در عشق کامـل

      Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

      روی زمین را تو نقاب‌ی، ولیک

      ایشان را نیست نقاب‌ت نقاب

      Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

      Aus ولیک ist durch den Wegfall des Konsonanten /k/ das gebräuchlichste Konzessivadverbial im Persischen entstanden, nämlich das Adverb /væli/ ولی:

      راستی خاتمِ فیروزه‌یِ بواسحاقی

      خوش درخشید، ولی دولتِ مستعجل بود

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    • Ein weiteres arabisches Konzessivadverbial, das im Persischen Verwendung findet, ist /ammaa/ امّا (im Persischen mit der Aussprache /æmmɒ/):

      نشاید خون سعدی را به باطل ریختن، امّا

      بیا سهل‌ست، اگر داری به خطِّ خویش فرمانی

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

p. Auktorialadverbial

Das Auktorialadverbial wird zusammen mit passiven Prädikaten verwendet und weist auf eine Entität hin, die das Subjekt dem Vorgang des Prädikats unterzieht (siehe 13•۴.). Dieses Adverbial hat im Persischen diverse Formen, unter anderem:

  • Explikativgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /tævæssot/ توسّط ist.
  • Instrumentaladverbiale mit Explikativgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /væsilæ/ وسیله ist.
  • Instrumentaladverbiale mit Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus das Substantiv /dæst/ دست ist.
  • Origativadverbiale mit Possessivgenitivphrasen, deren Nukleus die Substantive /su/ سو oder /suj/ سوی darstellen.

q. Akzentualadverbial

Das Akzentualadverbial wird im Satz zu Betonungszwecken verwendet.

Folgende Adverbphrasen können im Persischen als Akzentualadverbiale erscheinen:

  1. Das Adverb /digær/ دیگر wird als Akzentualadverbial ans Ende des Satzes gestellt:

    بیا دیگر!

    بیدار شو دیگر!

    راست می‌گوید دیگر!

  2. Das Adverb /ke/ که wird als Akzentualadverbial der ersten Satzkonstituente nachgestellt:

    من که نمی‌توانم بروم.

    دو تا عکس را که داده‌ای، حالا باید بقیّه‌یِ پرونده را تکمیل کنی.

    Als Zeichen des Protestes kann dieses Adverb nach der ersten Satzkonstituente, am Ende des Satzes oder an beiden Stellen stehen:

    ما که از دستِ کارهایِ تو مردیم!

    ما از دستِ کارهایِ تو مردیم که!

    ما که از دستِ کارهایِ تو مردیم که!

  3. Die Adverbien /ɒri/ آری und /ɒre/ آره:

    حُسن‌ت به اتّفاقِ ملاحت جهان گرفت

    آری به اتّفاق جهان می‌توان گرفت

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  4. Die arabischstämmigen Adverbphrasen /bæli/ بلی, /bæle/ بله und /ælbættæ/ البتّه:

    گنه از بنده و بخشیدنِ عصیان با توست

    بله ستّار، که ستّاری رندان با توست

    Mir Nejat Esfahani (17. – 18. Jh. n. Chr.)

    از برایِ یک بلی که‌اندر ازل گفته است جان

    تا ابد اندر دهد مردِ بلی تن در بلا

    Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    هر چند که می‌گفتند که: «تو را چه بوده است و چه می‌بینی؟» البتّه جواب نداد.

    Aus dem Werk „Modjmal Ottavarikh va alghesas“ (۱۲. Jh. n. Chr.)

  5. Folgende Akzentualadverbiale werden in archaischen Idiomen beobachtet:
    • Das enklitische Adverb /-ɒ/ (vor allem mit Imperativ- und Optativ-Verbalphrasen):

      ای خردمندِ عاقل و دانا!

      قصّه‌یِ موش و گربه بر خوانا!

      قصّه‌یِ موش و گربه‌یِ منظوم

      گوش کن هم‌چو دُرِّ غلتـانا!

      از قضایِ فلک یکی گربه

      بود چون اژدها به کرمانا

      Obeid Zakani (14. Jh. n. Chr.)

      در این ره گرم‌رو می‌باش! لیک از رویِ نادانی

      نگر مندیشیا هرگز که این ره را کران بینی!

      Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

      هر چند بلایِ ما بشوئی ما را

      کس نشنودا آن چه تو گوئی ما را!

      Salman Savaji (14. Jh. n. Chr.)

      Allerdings ist dieses Adverb weitgehend grammatikalisiert und wird von den meisten Sprechern als enklitische Konstituente von einigen Verbalphrasen verstanden, ohne eine konkrete Betonung auszudrücken (siehe 18•۲•e•b•e.):

      گفتم: «گره نگشوده‌ام زآن طرّه تا من بوده‌ام»

      گفتا: «منَ‌ش فرموده‌ام تا با تو طرّاری کند»

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

      گوئیا باور نمی‌دارند روزِ داوری

      که‌این همه قلـب و دغل در کارِ داور می‌کنند

      Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    • Das Adverb /xod/ خود:

      جهان‌دیده‌ای گفت‌ش:«ای بلهوس!

      تو را خود غمِ خویش‌تن بود و بس»

      Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

      ای برادر! تو همه اندیشه‌ای

      مابقی خود استخوان و ریشـه‌ای

      Rumi (13. Jh. n. Chr.)

Im Persischen übernehmen auch folgende Adverbiale semantisch die Rolle des Akzentualadverbials:

  • Das Temporativadverbial /ɒxær/ آخر in Imperativsätzen:

    ای پادشاهِ حسن! خدا را بسوختیم

    آخر سوال کن که گدا را چه حاجت‌ست!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

    دلا! چندم بریزی خون؟! زِ دیده شرم دار آخر!

    تو نیز ای دیده خوابی کن! مرادِ دل بر آر آخر!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  • In archaischen Idiomen distributive Determinansphrasen mit dem Fokus /ɒjenæ/ آینه sowie /ɒjinæ/ آیینه als Lokativadverbiale:

    مرا هر آینه خاموش بودن اولاتر

    که جهل پیشِ خردمند عذرِ نادان‌ست

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    ندارم هر آئینه از شاه راز

    و گر چه بخواهد زِ من گفت باز

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

r. Invokativadverbial

Das Invokativadverbial wird zur Warnung und zum Appell verwendet. Es erscheint im Persischen in der Form folgender Adverbphrasen:

  1. Die Adverbien /hɒ/ ها, /hɒn/ هان und /hin/ هین

    از مه‌رخِ من شدی خبرپرس

    ها مه‌رخِ مهربان‌م این‌ست!

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    ها ثریّا نه خوشه‌یِ عنب‌ست!

    دست بر کُن! زِ خوشه می بفشار!

    Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

    هان ای دلِ عبرت‌بین! از دیده نظر کن هان!

    ایوانِ مداین را آئینه‌یِ عبرت دان!

    Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

    هین غذایِ دل بده از هم‌دلی!

    رو بجو اقبال را از مقبلی!

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  2. Die Adverbien /ælɒ/ الا, /hælɒ/ هلا und /hælæ/ هله

    الا ای خردمندِ پاکیزه‌خوی!

    هنرمند نشنیده‌ام عیب‌جوی

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    بر خیز هلا!، نه وقت خواب‌ست

    هم منتظرِ تو آفتاب‌ست

    Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    گفت: «این بار ار کنم این مشغله

    کاردها در من زنید آن دم هله!»

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  3. Das Adverb /ɒj/ آی und in der Umgangssprache /ɒhɒj/ آهای:

    آی آدم‌ها که بر ساحل نشسته شاد و خندان‌ید!

    Nima Youschidsch (19. – 20. Jh. n. Chr.)

    Es scheint, dass die Präpositionen /æj/ ای und /æjɒ/ ایا durch Grammatikalisierung aus diesen Adverbien entstanden sind (siehe 11•r.).

  4. In archaischen Idiomen das Adverb /tɒ/ تا:

    زِ صاحب‌غرض تا سخن نشنوی!

    که گر کار بنـدی، پشیمان شوی

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

s. Disjunktivadverbial

Disjunktivadverbiale weisen darauf hin, dass der Sprecher nicht sicher ist, ob die Aussage zutrifft. Diese Adverbiale werden häufig in Interrogativsätzen vorgefunden, doch ihr Einsatz beschränkt sich nicht nur auf solche Sätze.

Folgende Adverbphrasen können im Persischen als Disjunktivadverbiale eiingesetzt werden:

  1. Das Adverb /ɒjɒ/ آیا, und in archaischen Idiomen [æjɒ] ایا und [jɒ] یا in Polaritätsinterrogativen (siehe 15•a•b.):

    مشتاق آن نگارم، آیا کجاست گوئی؟

    با ما نمی‌نشیند، بی ما چراست گوئی؟

    Awhadi Maraghai (13. – 14. Jh. n. Chr.)

    اگر خبر نرود سویِ او به آهِ درون

    ایا چگونه شود حـالِ عاشقِ مغبون؟!

    Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    از زمین و آفتاب و آسمان

    پاره‌ها بر دوختی بر جسم و جان

    یا تو پنداری که بردی رایگان؟!

    باز نستانند از تو این و آن

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  2. Das Adverb /mægær/ مگر als Zeichen des Erstaunens und der Überraschung:

    مگر آن دایه که‌این صنم پرورد

    شهد بوده‌ست شیرِ پستان‌ش؟

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    مگر رنجِ سرما بر او بس نبود

    که جورِ سپهر انتظارش فزود؟

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    Dieses Disjunktivadverbial wird auch häufig in Finalsätzen eingesetzt, um die Hoffnung auf Erfüllung auszudrücken (siehe 18•۴•e.):

    ناز چندان کن بر من که کنی صحبتِ من

    تا مگر صحبتِ دیرینه معادا نشود

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  3. Das Adverb /tɒ/ تا, vor allem in Inhaltssätzen:

    نگه کن که تا تاج با سر چه گفت

    که: «با مغزت ای سر خرد باد جفت!»

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    ببین از چپِ لشکر و دستِ راست

    که تا از میانِ بزرگان کجاست؟

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    بگو تا چه داری زِ رستم نشـان؟

    که گم باد نام‌ش زِ گردن‌کشان!

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    عمرِ گران‌مایه در این صرف شد

    تا چه خورم صیف و چه پوشم شتا؟

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

    از حاجب باید پرسید تا سبـب چه بود که کسی نزدیکِ من نمی‌آید؟

    Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  4. In archaischen Idiomen auch das Adverb /ægær/ اگر bzw. aus metrischen Gründen [gær] گر und [ær] ار:

    بگفتم که تو باز گو مر مرا

    اگر مهتری یا که هی کهتری

    Nadjibi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

t. Negativadverbial

In den meisten indoeuropäischen Sprachen besitzen Verbalphrasen keine Kategorie Polarität. Stattdessen werden negative Sätze mit Negativadverbialen verwendet.

In archaischen Idiomen des Persischen begegnet man auch solchen Konstellationen mit den Adverbien /ni/ نی und /næ/ نه (bzw. sein Allomorph [mæ] مه in Imperativ- und Optativsätzen) als Negativadverbialen:

عقلِ اوّل راند بر عقلِ دوم

ماهی از سر گنده گردد، نی زِ دم

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

چون تو را دید زردگونه شده

سرد گردد دل‌ش، نه نابیناست

Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

که: «ای بلندنظر! شاه‌بازِ سِدره نشین!

نشیمنِ تو نه این کنجِ محنت‌آبادست»

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

که با اهرمن جفت گردد پری

که مه تاج بادت، مه انگشتری!

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

In solchen Fällen ist der Satz negativ, obwohl das Prädikat affirmativ ist (Inkongruenz der Polarität).

Offensichtlich ist aber das Adverb /næ/ نه bereits im Mittelpersischen zum Präfix /næ-/ grammatikalisiert worden. Dieses Präfix wird an infinite Verbformen angehängt, um sie zu negieren:

نرفتن /næræftæn/، نبود /næbud/، نساز /næsɒz/، آمدنیامد /ɒmæd-næjɒmæd/، شایست‌نشایست /ʃɒjest-næʃɒjest/

Negative konjugierte Verbalphrasen werden mit diesen negativen infiniten Verbformen gebildet:

مرا مهرِ سیه‌چشمان زِ سر بیرون نخواهد شد

قضایِ آسمان‌ست این و دیگرگون نخواهد شد

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

بی مهرِ رخ‌ت روزِ مرا نور نمانده‌ست

وز عمر مرا جز شبِ دیجور نمانده‌ست

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

Negativadverbiale werden auch in modernen Idiomen beobachtet, und zwar wenn das Prädikat aus proximater oder obviativer Redundanz getilgt wird (siehe 17•a.):

در نامه‌اش از پدرش یاد کرده، ولی از تو نه.

نعمت‌ت نی و همّت‌ت بی‌حد

دولت‌ت نی و حکمت‌ت بی‌مد

Sanai (11. – 12. Jh. n. Chr.)

زآن که نامی بیند و معنی‌ش نی

چون بیابان را مفازه گفتنی

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

Eine hervorstechende Anwendung dieser Art ist die Negierung affirmativer oder die Bestätigung negativer Fragen:

چو من دست‌گه داشتم هیچ وقت

زبانِ مرا عادتِ «نه» نبود

Masud Saad Salman (11. – 12. Jh. n. Chr.)

نی! نی! غلط‌م، که خود فراقِ تو مرا

کی زنده رها کند که بازم بینی؟!

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

In der Safawidischen Epoche hat sich der Glaube durchgesetzt, dass das Wort “nein” Unglück bringt. Daher wird das Negativadverbial durch das Substantiv /xæjr/ خیر ersetzt oder ergänzt (= /næ xæjr/ نه خیر):

چو گویم‌ش که: «بگیرم دل از تو» گوید: «خیر»

خداش خیر دهد، زآن که خیر می‌گوید

Mohsen Tasir Tabrizi (17. – 18. Jh. n. Chr.)

u. Fokaladverbial

Das Fokaladverbial wird zum Beschränken eines Sachverhalts auf eine Satzkonstituente verwendet.

Das Adjektiv /tænhɒ/ تنها muss als Fokaladverbial direkt vor die zugehörige Satzkonstituente platziert werden:

او تنها به حسین اعتماد دارد.

(Fokusadverbial des Benefaktivobjekts)

تنها او به حسین اعتماد دارد.

(Fokusadverbial des Subjekts)

Das gilt auch für die Adverbphrase /fæɣæt/ فقط. Sie ist das Resultat der Grammatikalisierung der arabischen Phrase /fa-qatt/ (= “so basta!”):

خرس‌ها سه ماهِ زمستان را فقط می‌خوابند.

(Fokusadverbial des Prädikats)

Auch das persischstämmige /o bæs/ و بس wird semantisch wie ein Fokaladverbial eingesetzt. Da es sich aber bei diesem Konstrukt um eine kopulative Koordination von Flexionsphrasen handelt, erscheint /o bæs/ و بس immer nach dem ersten Konjunkt (dem ersten Satz, siehe 17•a.):

قدرِ مجموعه‌یِ گل مرغِ سحر داند و بس

(Fokusadverbial des Subjekts)

که نه هر که‌او ورقی خواند معانی دانست

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

حافظ! وظیفه‌یِ تو دعا گفتن‌ست و بس

(Fokusadverbial des Prädikativs)

در بنـدِ آن مباش که: «نشنید» یا«شنید»!

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

جهان‌دیده‌ای گفت‌ش:«ای بلهوس!

تو را خود غمِ خویش‌تن بود و بس»

(Fokusadverbial des Subjekts)

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

نه منِ خام‌طمع عشقِ تو می‌ورزم و بس

(Fokusadverbial des Subjekts)

که چو من سوخته در خیلِ تو بسیاری هست

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

v. Additivadverbial

Das Additivadverbial wird zur Angliederung einer Satzkonstituente an eine Menge verwendet.

Die Adverbien /hæm/ هم sowie /niz/ نیز werden als Additivadverbiale direkt hinter die zugehörige Satzkonstituente platziert:

من او را هم دعوت کرده‌ام.

(Additivadverbial des direkten Objekts)

من نیز او را دعوت کرده‌ام.

(Additivadverbial des Subjekts)

Lediglich beim Einsatz des Adverbs /hæm/ هم in kopulativer Koordination von Flexionsphrasen (als “rekurrente Phrase”, siehe 17•a.) erscheint dieses Additivadverbial am Anfang jedes Konjunkts:

هم آفتاب در آمده و هم نانوایی باز کرده.

Zur Äußerung des Erstaunens oder zur Betonung wird das Adverb /hættɒ/ حتّا als Additivadverbial verwendet, jedoch direkt vor der zugehörigen Satzkonstituente:

برادرانِ ما حتّا پس از پایانِ جنگ هنوز از آب و خاک‌شان دفاع می‌کنند.

(Additivadverbial des Temporativadverbials)