Die grammatische Kategorie Numerus einer Nominalphrase kennzeichnet die Anzahl der Entitäten, auf die sich die Nominalphrase bezieht (siehe auch 13•۶. Numerus der Verbalphrasen).

a. Teilkategorien des Numerus

In den indoeuropäischen Sprachen lässt sich der Numerus in folgende Teilkategorien unterteilen:

• Der Singular bezieht sich auf eine einzige Entität oder eine zusammenhängende Menge von Entitäten: کتاب, غلام, اسب, کاخ.
• Der Plural bezieht sich auf mehrere Entitäten, die homogen sind oder gemeinsame Eigenschaften aufweisen: کتاب‌ها, غلامان, اسبان, کاخ‌ها.
• Der Dualis bezieht sich auf zwei homogene Entitäten, ist im Mittel- und Neupersischen aber nicht mehr überliefert (siehe arabischer Dualis ↓).

b. Kongruenz und Inkongruenz des Numerus

(Siehe 3•۳•b. Kongruenz und Inkongruenz der Person und 3•۴•b. Kongruenz und Inkongruenz der Polarität.)

Die Untersuchung der Kongruenz kann in uneindeutigen Fällen helfen, den Numerus einer Nominalphrase zu bestimmen. Dabei lassen sich folgende Fälle unterscheiden:

• Verbale Kongruenz: In einem Satz haben Subjekt (eine Nominalphrase) und Prädikat (eine Verbalphrase) denselben Numerus:

  

• Pronominale Kongruenz: Die Nominalphrase und das Pronomen, das sie substituiert, haben denselben Numerus:

  

• Appositionale Kongruenz: Die Apposition hat denselben Numerus wie ihr Appositionalfokus:

  

• Topikalisatorische Kongruenz: Die topikalisierte Konstituente hat denselben Numerus wie ihr Platzhalter:

  

---

Die oben beschriebenen Regeln der Kongruenz im Numerus werden nicht immer befolgt. Dieses Phänomen wird Inkongruenz genannt, die in den modernen Idiomen des Persischen in folgenden Fällen regelmäßig auftaucht:

• Pluralis majestatis: Inkongruenz des Numerus für einzelne Personen im Singular, um eine besondere Hochachtung auszudrücken:

  حضرتِ خواجه‌یِ ما اگر به منزلِ درویشی می‌رفتند، جمیعِ فرزندان و متعلّقان و خادمانِ او را پرسش می‌کردند.

  Aus dem Werk „Anis ol-Talebin“ von Salah Bukhari (14. Jh. n. Chr.)

  و چون حضرتِ امیر به شهرِ سمرقند در آمدند، به حسبِ اتّفاق گذرِ ایشان بر درِ ارک افتاده.

  Khond Mir (16. Jh. n. Chr.)

  دل‌هایِ رعیت و لشکری بر طاعتِ ما بیارامید.

  Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  ای فروغِ ماهِ حسن از رویِ رخشانِ شما!

  آبِ رویِ خوبی از چاهِ زنخدانِ شما!

  عزمِ دیدارِ تو دارد جانِ بر لب آمده

  باز گردد یا بر آید؟ چی‌ست فرمانِ شما؟

  Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  خوبان همه سپاه‌ند، اوشان خدایگان است

  مر نیک‌بختی‌ام را بر رویِ او نشـان‌ست

  Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

• Pluralis modestiae: Inkongruenz des Numerus für die 1. Person Singular als Zeichen der Bescheidenheit:

  بدو گفت: «رامش‌گری بر درست

  که از من به سال و هنر برترست

  نباید که در پیشِ خسرو شود

  که ما کهنه گردیم و او نو شود»

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  یاد آن وقت که ما دل‌شده را یاری بود

  هر کسی را به سرِ کویِ کسی کاری بود

  Hayati Gilani (17. Jh. n. Chr.)

• Eine Besonderheit der persischen Sprache ist die fakultative Inkongruenz des Numerus bei Inanimaten (Unbelebten) im Plural:

  رمزوان و داذین و دوان چند نواحی است از اعمالِ اردشیرخوره، و همه گرمسیر است.

  Ebn-e Balkhi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  جز در دلِ خاک هیچ منزل‌گه نیست

  می خور! که چنین فسانه‌ها کوته نیست

  Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود

  سخن‌ها به کردارِ بازی بود

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  سایه‌یِ طوبی و دل‌جوییِ حور و لبِ حوض

  به هوایِ سرِ کویِ تو برفت از یادم

  Hafes (14. Jh. n. Chr.)

• Eine weitere Besonderheit des Persischen besteht darin, dass die folgenden Pronomina in der 3. Person Singular verwendet werden, während das Prädikat sich nach dem Numerus und der Person der Obermenge richtet und damit eine verbale Inkongruenz verursachen kann:

  • Distributivpronomina (siehe 7•۸•b•a.):

    هر یک در گوشه‌ای سنگر بگیرید!

    هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌بریم.

  • Inexistenzialpronomina (siehe 7•۱۰•b.):

    هیچ یک نایِ حرف زدن نداشتیم.

    هیچ کدام تمایلی به این کار ندارید.

  • Selektivpronomina (siehe 7•۱۱.):

    یک کدام به مادرتان کمک کنید!

    یک کدام جانشینِ آقایِ رییس می‌شویم.

  Interessant ist, dass das Prädikat kongruent (in 3. Person Singular) verwendet wird, wenn das Pronomen durch die Obermenge (als Origativadverbial) attribuiert wird:

  یک کدام از شما به مادرتان کمک کند!

  از ما کارمندانِ قدیمی یک کدام جانشینِ آقایِ رییس می‌شود.

  هر یک از شما در گوشه‌ای سنگر بگیرد!

  از ما ایرانیان هر کدام در کشوری از جهان به سر می‌برد.

  هیچ یک از ما نایِ حرف زدن نداشت.

  هیچ کدام از شما تمایلی به این کار ندارد.

---

In archaischen Idiomen des Persischen werden außerdem folgende Inkongruenzen des Numerus beobachtet:

• Bei Animaten (Lebewesen) im Plural:

  آدم و حوّا بمرد و نوح و ابراهیمِ خلیل بمرد.

  Attar Nischapuri (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  یکی پاک‌خوان از درِ مهتران

  خورش‌ها بیاراست خوالی‌گران

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

• Wenn bei einer kopulativen Koordination beide Sätze dasselbe Subjekt im Plural aufweisen, wird das Prädikat des zweiten Konjunkts im Singular verwendet:

  هر دیهی را چند نوبت کشش و غارت کردند و سال‌ها آن تشویش بر داشت.

  Djovaini (13. Jh. n. Chr.)

  چون نیمه‌شب بود بار بر نهادند و برفت.

  Balami (10. Jh. n. Chr.)

• Das attributive Distributivpronomen /hær ke/ هر که steht im Singular. Dennoch kann es auch mit Prädikaten im Plural verwendet werden (siehe 7•۸•b•b.):

  بدان که هر که در لشکرِ تو اند، بر تو جاسوسان‌ند!

  Nasrollah Monshi (12. Jh. n. Chr.)

  به هندوستان هر که دانا بُدند

  به گفتار و دانش توانا بُدند

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

c. Pluralisierung

Die Überführung einer Nominalphrase in den Plural wird Pluralisierung genannt. Im Persischen geschieht dies durch das Anbinden von Flexionssuffixen, wobei zwei pluralisierende Flexionssuffixe unterschieden werden können:

• Das Flexionssuffix /-hɒ/ ist das allgemeine Suffix für die Pluralisierung und kann sowohl für Animate als auch für Inanimate verwendet werden:

  همه بوم‌ها /bumhɒ/ پر زِ نخچیر گشت

  به جوی آب‌ها /ɒbhɒ/ چون می و شیر گشت

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  ای هنرها /honærhɒ/ نهاده بر کفِ دست

  عیب‌ها /ejbhɒ/ را گرفته زیرِ بغل!

  Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  از پسرها /pesærhɒ/ همه ناله بر لب

  ناله‌یِ تو همه از پدرها /pedærhɒ/

  Nima Youschidsch (19. – 20. Jh. n. Chr.)

  در همه‌یِ این داستان‌ها /dɒstɒnhɒ/، قهرمانانِ شاعر، سرشت‌ها /sereʃthɒ/ و نهادهایِ /næhɒdhɒ/ مناسب دارند.

  Abdolhossein Zarrinkoob (20. Jh. n. Chr.)

  شرق سوایِ کالاهایِ /kɒlɒhɒ/ مادّی و آن چه موزه‌ها /muzehɒ/ و کارخانه‌ها /kɒr-xɒnæhɒ/ را راه می‌برد، از معنویّات هم کالایِ فراوان دارد.

  Jalal Al-e Ahmad (20. Jh. n. Chr.)

  بنایِ تاریخِ گذشتـه‌یِ ما به دوشِ پل‌ها /polhɒ/ و ستون‌ها /sotunhɒ/ و دیوارها /diværhɒ/ و خانه‌ها /xɒnæhɒ/ و بازارها /bɒzɒrhɒ/ نیست.

  Jalal Al-e Ahmad (20. Jh. n. Chr.)

  صدایِ دانه‌ای را که بر کبوترها /kæbutærhɒ/ پاشیدند شنیدم.

  Mohammad Hejazi (20. Jh. n. Chr.)

  Siehe auch:

  • ۱۰•۱•a. Anbinden des Suffixes /-hɒ/ an Qualitativgenitivphrasen
  • ۱۰•۲•a. Anbinden des Suffixes /-hɒ/ an Substantialgenitivphrasen

• Das Flexionssuffix /-ɒn/ wird dagegen nur zur Pluralisierung folgender Nominalphrasen eingesetzt:

  • Nominalphrasen, die sich auf Animate beziehen:

    و نیک‌اندیشان /nik-ændiʃɒn/ و بدکرداران /bæd-kerdɒrɒn/ را پاداش و پادافره برابر داشت.

    Das Vorwort zu „Abumanssuri Schahname“ (۱۱. Jh. n. Chr.)

    دایم هندوان /henduɒn/ را به ترکان /torkɒn/ مالیدی و ترکان را به هندوان.

    Onsor ol-Moali (11. Jh. n. Chr.)

    همه‌یِ خویشان /xiʃɒn/ و نزدیکان‌ش /næzdikɒn/ را در بر می‌گیرد.

    Mohammad-Ali Eslami Nadushan (20. – 21. Jh. n. Chr.)

    جانِ گرگان /gorgɒn/ و سگان /sægɒn/ از هم جداست

    متّحد جان‌هایِ شیرانِ /ʃirɒn/ خداست

    Rumi (13. Jh. n. Chr.)

    باد در سایه‌یِ درختان‌ش /deræxtɒn/

    گسترانیده فرشِ بوقلمون

    Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  • Bestimmte Körperteile, die paarweise oder symmetrisch vorkommen:

    • /bɒzu/ + /-ɒn/ → /bɒzuɒn/ بازوان
    • /pæhlu/ + /-ɒn/ → /pæhluɒn/ پهلوان
    • /ʧeʃm/ + /-ɒn/ → /ʧeʃmɒn/ چشمان
    • /dæst/ + /-ɒn/ → /dæstɒn/ دستان
    • /ræg/ + /-ɒn/ → /rægɒn/ رگان
    • /rudæ/ + /-ɒn/ → /rudægɒn/ رودگان
    • /zɒnu/ + /-ɒn/ → /zɒnuɒn/ زانوان
    • /zolf/ + /-ɒn/ → /zolfɒn/ زلفان
    • /zolfæk/ + /-ɒn/ → /zolfækɒn/ زلفکان
    • /seblæt/ + /seblætɒn/ سبلتان
    • /gisu/ + /-ɒn/ → /gisuɒn/ گیسوان
    • /mærdom/ + /-ɒn/ → /mærdomɒn/ مردمان
    • /moʒæ/ + /-ɒn/ → /moʒgɒn/ مژگان
    • /nɒxon/ + /-ɒn/ → /nɒxonɒn/ ناخنان

    مگر که‌این غمان بر دل‌ت کم شود

    سرِ تیرِ مژگان‌ت /moʒgɒn/ بی‌نم شود

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    به ابروان /æbruɒn/ چو کمان‌ی، به زلفکان /zolfækɒn/ چو کمند

    لبان‌ت /læbɒn/ ساده‌عقیق و رخان‌ت /roxɒn/ تازه‌پرند

    Ghatran (11. Jh. n. Chr.)

    بهارِ نصرت و مجدیّ و اخلاق‌ت ریاحین‌ها

    بهشتِ حکمت و جودیّ و انگشتان‌ت /ængoʃtɒn/ کوثرها

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  • Substantive, die mit den Suffixen /-bɒr/, /-sɒr/, /-zɒr/ oder /-gɒr/ enden:

    • /ʤujbɒr/ + /-ɒn/ → /ʤujbɒrɒn/ جویباران
    • /kuhsɒr/ + /-ɒn/ → /kuhsɒrɒn/ کوهساران
    • /lɒlezɒr/ + /-ɒn/ → /lɒlezɒrɒn/ لاله‌زاران

    فراوان زِ گنجِ پدر بر خورد

    بسی روزگاران /ruzgɒrɒn/ به بد نسپرد

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  • Folgende Substantive:

    • /ɒxʃiʤ/ + /-ɒn/ → /ɒxʃiʤɒn/ آخشیجان
    • /ɒzær/ + /-ɒn/ → /ɒzærɒn/ آذران
    • /æxtær/ + /-ɒn/ → /æxtærɒn/ اختران
    • /ænduh/ + /-ɒn/ → /ænduhɒn/ اندوهان
    • /ændiʃæ/ + /-ɒn/ → /ændiʃægɒn/ اندیشگان
    • /pellæ/ + /-ɒn/ → /pellækɒn/ پلّکان
    • /xɒl/ + /-ɒn/ → /xɒlɒn/ خالان
    • /dærd/ + /-ɒn/ → /dærdɒn/ دردان
    • /ruz/ + /-ɒn/ → /ruzɒn/ روزان
    • /sɒl/ + /-ɒn/ → /sɒliɒn/ سالیان
    • /setɒræ/ + /-ɒn/ → /setɒrægɒn/ ستارگان
    • /soxæn/ + /-ɒn/ → /soxænɒn/ سخنان
    • /sævgænd/ + /-ɒn/ → /savgændɒn/ سوگندان
    • /sæjjɒræ/ + /-ɒn/ → /sæjjɒrægɒn/ سیّارگان
    • /ʃæb/ + /-ɒn/ → /ʃæbɒn/ شبان
    • /ɣɒr/ + /-ɒn/ → /ɣɒrɒn/ غاران
    • /ɣæm/ + /-ɒn/ → /ɣæmɒn/ غمان
    • /ɣæmzæ/ + /-ɒn/ → /ɣæmzægɒn/ غمزگان
    • /keʃvær/ + /-ɒn/ → /keʃværɒn/ کشوران
    • /gonɒh/ + /-ɒn/ → /gonɒhɒn/ گناهان
    • /gonbæd/ + /-ɒn/ → /gonbædɒn/ گنبدان
    • /gævhær/ + /-ɒn/ → /gævhærɒn/ گوهران
    • /mɒh/ + /-ɒn/ → /mɒhiɒn/ ماهیان
    • /vɒʒæ/ + /-ɒn/ → /vɒʒægɒn/ واژگان
    • /hezɒr/ + /-ɒn/ → /hezɒrɒn/ هزاران
    • /hæft/ + /-ɒn/ → /hæftɒn/ هفتان

    پراکند گردِ جهان موبدان

    نهـاد از برِ آذران گنبدان

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    درِ کاخ بر خویش‌تن بر ببست

    از اندیشگان شد به کردار مست

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    همه ساله بختِ تو پیروز باد!

    شبانِ سیه بر تو چون روز باد!

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    فغان از آن دو سیه‌زلف و غمزگان! که همی

    بدین زِ ره ببریّ و بدآن زِ ره ببری

    Onsuri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    بدو گفت: «پای‌ت به زین اندر آر!

    همه کشوران را به دین اندر آر!»

    Daqiqi (10. Jh. n. Chr.)

    بر آن بی‌بهاچرمِ آهن‌گران

    بر آویختی نو به نو گوهران

    Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    رضا مرد را از اندوهان برهاند.

    Hujwiri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    پس از پسِ عیسی، هفتی از هفتان بگذشت.

    Hujwiri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

---

Nicht alle komplexen Nominalphrasen können Objekte einer einfachen Pluralisierung werden. In diesen Fällen müssen die darin vorhandenen Nominalphrasen pluralisiert werden, z.B.:

• Nominale Determinansphrasen:

  • /ketɒb-i/ کتابی → /ketɒbhɒ-i/ کتاب‌هایی
  • /in pesær/ این پسر → /in pesærɒn/ این پسران

• Nominalphrasen mit Konjunktionen als Konstituenten:

  • /ʃɒh-e æʃkɒni/ شاهِ اشکانی → /ʃɒhɒn-e æʃkɒni/ شاهانِ اشکانی
  • /ʤɒm-e bolur/ جامِ بلور → /ʤɒmhɒj-e bolur/ جام‌هایِ بلور
  • /modir-e dæbestɒn/ مدیرِ دبستان → /modirɒn-e dæbestɒn/ مدیرانِ دبستان
  • /kuh jɒ dæʃt/ کوه یا دشت → /kuhhæ jɒ dæʃthɒ/ کوه‌ها یا دشت‌ها

• Nominalphrasen mit Adpositionalphrase als Konstituenten:

  • /gærdæn-bænd-i æz tælɒ/ گردن‌بنـدی از طلا → /gærdæn-bændhɒ-i æz tælɒ/ گردن‌بندهایـی از طلا

Siehe dazu auch:

• ۱۰•۱•a. Pluralisierung von Qualitativgenitivphrasen
• ۱۰•۲•a Pluralisierung von Substantialgenitivphrasen
• ۱۰•۳. Pluralisierung von Explikativgenitivphrasen

d. Kollektivum

Ein Kollektivum ist ein Substantiv, das sich auf eine Entität mit Singularerscheinung bezieht, die aber eine unbestimmte Anzahl homogener oder komplementärer Entitäten zu einer Klasse zusammenfasst: لشکر, گروه, دسته, خانواده.

• Eine Reihe von Kollektiva steht in den modernen Idiomen des Persischen immer im Singular: ارتش, انجمن, حزب, سپاه, قافله, کاروان, لشکر, مجلس, …

  کاروان به راهِ خود ادامه داد.

  ارتشِ سرخ واردِ پراگ شد.

  سپاهِ بی‌عددت بیمِ آن بود آن روز

  که هفت گنبدِ افلاک را حصار دهد

  Zahir Faryabi (12. Jh. n. Chr.)

  Manche dieser Kollektiva sind auch im Plural verwendet worden:

  کاروانی یافتم که به سویِ شام می‌رفتند.

  Owfi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  یکی انجمن لب پُر از آفرین

  برفتند از ایوانِ شاهِ زمین

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  از این گونه لشکر سویِ کاسه‌رود

  برفتند بی مایه و تار و پود

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  سپاهی که هستند با نوش‌زاد

  کجا سر بپیچند چندین زِ داد؟!

  Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

• Eine Reihe von Kollektiva steht im modernen Persischen dagegen immer im Plural: جماعت, جمـع, خانواده, اهل, خلق, طایفه, قوم, مردم, …

  دیشب خانواده‌یِ هم‌سایه آمدند خانه‌یِ ما مهمانی.

  مردمِ افغانستان سال‌ها با روس‌ها جنگیده‌اند.

  قومی زِ گزاف در غرور افتادند

  قومی زِ پیِ حور و قُصور افتادند

  Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  از حشمت اهلِ جهل به کیوان رسیده‌اند

  جز آهِ اهلِ فضل به کیهان نمی‌رسد

  Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  Manche dieser Kollektiva sind auch im Singular verwendet worden:

  نیک باشی و بدت گوید خلق

  به که بد باشی و نیک‌ت بینند

  Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  Substantive, die sich auf Arten beziehen, wurden in archaischen Idiomen des Persischen als Kollektiva im Plural verwendet:

  نبینی که چون با هم آیند مور

  زِ شیرانِ جنگی بر آرند شور؟!

  Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  اگر به پلاس داشتن و جو خوردن مرد توانستی گشتن، خر بایستی که مرد بودندی، که همه پلاس را دارند و جو خورند.

  Attar Nischapuri (12. – 13. Jh. n. Chr.)

d•a. Arabischer Plural und Dualis

Als Sonderformen des Kollektivums lassen sich Substantive auffassen, die aus dem Arabischen stammen und dort im Plural oder (seltener) im Dualis stehen. Sie stehen im Persischen in der Regel im Plural:

• Der Gebrauch arabischer Affixalgebilde im Plural ist im Persischen sehr verbreitet. Diese zählen im Persischen zu den Kollektiva und weisen folgende Formen auf:

  • Affixalgebilde mit den Suffixen /-uwn/, /-ijn/ oder (am häufigsten) /-aat/ (im Persischen /-un/, /-in/ bzw. /-ɒt/): /hævɒrijjun/ حواریّون, /moslemin/ مسلمین, /ettelɒɒt/ اطّلاعات:

    در امورِ خود با کسی که از الهیّون و معتقدانِ به ربوبیّت نباشد و اُمّی باشد مشاوره مکن!

    Mohammad-Ali Foroughi (19. – 20. Jh. n. Chr.)

    هر روز دسته‌دسته مسافرین از هر طبقه و مسلک می‌آیند و می‌روند.

    Mohammad Hejazi (20. Jh. n. Chr.)

    ملتمساتِ ایشان را علی‌الفور مبذول فرمودی.

    Rashid-al-Din Hamadani (13. – 14. Jh. n. Chr.)

    In der persischen Umgangssprache wird das Suffix /-ɒt/ nach Vokalen mit der Epenthese /ʤ/ verwendet, auch bei Stämmen, die nicht arabischen Ursprungs sind:

    • /tælɒ/ + /-ɒt/ → /tælɒʤɒt/ طلاجات
    • /sæbzi/ + /-ɒt/ → /sæbziʤɒt/ سبزیجات
    • /ʃirini/ + /-ɒt/ → /ʃiriniʤɒt/ شیرینیجات
    • /ædviæ/ + /-ɒt/ → /ædviæʤɒt/ ادویجات
    • /neveʃtæ/ + /-ɒt/ → /neveʃtæʤɒt/ نوشتجات

    Diese Epenthese ist quasi das Ergebnis eines “Re-Imports” aus dem Arabischen, da der finale Vokal /æ/ der persischen Substantive bei der Arabisierung durch die Phonemfolge /æʤ/ ersetzt wird:

    تو زیربای خوری و از کامه و انبجات پرهیز نکنی.

    Nisami Arusi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

  • Affixalgebilde mit diversen Transfixen, welche im g. Anhang: Arabische pluralisierende Transfixe ↓ aufgelistet werden: /ævliɒ/ اولیا, /ækɒber/ اکابر, /mæɣɒdir/ مقادیر, /ærɒzi/ اراضی:

    زواهرِ عُلوی را با جواهرِ سُفلی ترتیبِ وجودِ او کشید.

    Saad-ad-Din Varavini (13. Jh. n. Chr.)

    زمانِ ظهورِ اخبارِ انبیا و حکما نزدیک شده.

    Ali-Akbar Dehkhoda (19. – 20. Jh. n. Chr.)

• Einige arabische Substantive im Dualis werden auch im Persischen verwendet, jedoch als Kollektiva im Plural. Diese sind im Arabischen Affixalgebilde mit den Suffixen /-aan/ oder /-ajn/ (im Persischen /-ɒn/ bzw. /-æjn/): /tæræfæjn/ طرفین, /vɒledæjn/ والدین, /færɣædɒn/ فرقدان

  والدین و مُلک را بگذاشتند

  راهِ معشوقِ نهان بر داشتند

  Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  فرقدان دو ستاره‌یِ روشن‌ند بر سینه‌یِ خرسِ کوچک.

  Biruni (10. – 11. Jh. n. Chr.)

---

Manche dieser Kollektiva können im Persischen auch im Singular stehen: /ædæbijjɒt/ ادبیّات, /riɒzijjɒt/ ریاضیّات, /æmælijjɒt/ عملیّات:

یک عجایب در بیابان رو نمود

ابر چون مَشکی دهن را بر گشود

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

در رُخِ هر کس که نیست داغِ غلامیِ او

گر پدرِ من بُوَد، دشمن و اغیارم او‌ست

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

اقضی‌القضاه عمر عبدالعزیز را

چاهی که زآن ملایکه حرزِ حریز کرد

Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

In diesem Fall kann man die Kollektiva auch pluralisieren:

مر تو را معجزات‌هایِ قوی‌ست

زیرِ شمشیرِ تیز و زیرِ قَصَب

Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

من شعر بیش گویم، که‌آن شاه را خوش آید

الفاظ‌هایِ نیکو، ابیات‌هایِ جاری

Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

غرض اندر این حروف‌ها اختصارست.

Biruni (10. – 11. Jh. n. Chr.)

ای مَلِکی که همه‌یِ مُلوکان مملوکِ توند!

Abdollah Ansari (11. Jh. n. Chr.)

e. Andere Nominalphrasen im Plural

1. Koordinationen aus zwei oder mehreren Nominalphrasen mit der Konjunktion /o/ stehen immer im Plural (siehe 9•a.):

   ابر و باد ومه و خورشید و فلک در کارند

   تا تو نانی به کف آریّ و به غفلت نخوری

   Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

2. Zu den Besonderheiten der persischen Sprache gehört, dass der Nukleus einer Possessivgenitivphrase auch ohne Flexionssuffixe in den Plural überführt werden kann, vorausgesetzt, er bezieht sich auf Inanimate (siehe 10•۴•a.):

   چشمِ زندانی را با پارچه بست. = چشمانِ زندانی را با پارچه بست.

   برگِ اشجار از ترک‌تازیِ نسیمِ اسحار ترکِ علوِّ سردار گرفتند.

   Djovaini (13. Jh. n. Chr.)

   آوازِ مؤذّنان مؤدیانِ صلوه را از خواب بیدار می‌کردند.

   Djovaini (13. Jh. n. Chr.)

3. Eine weitere Besonderheit des Persischen ist, dass die Nominalphrase innerhalb der Numeralphrase im Singular erscheint, auch wenn die Numeralphrase im Plural steht (siehe 6•۱•c.):

   دو تنهارو، دو سرگردان، دو بی‌کس

   دو راه‌ست و کمین از پیش و از پس

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   نه چون قدرش به بالا هفت گردون

   نه چون جاه‌ش به پهنا هفت کشور

   Masud Saad Salman (11. – 12. Jh. n. Chr.)

4. Folgende Pronomina stehen stets im Plural, ohne Flexionssuffixe zu haben:

   • Die Personalpronomina /mɒ/ ما, /æmɒ/ اما, /hæmɒ/ هما, /imɒ/ ایما, /ʃomɒ/ شما, /iʃɒn/ ایشان und /uʃɒn/ اوشان:

     بت‌پرستی گرفته‌ایم همه

     این جهان چون بت‌ست و ما شَمَن‌یم

     Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

     آن چه من دانم شما ندانید.

     Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

     ایشان برگزیدگانِ آفریدگار بوده‌اند.

     Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   • Reziprokpronomina:

     بر نیایم یک‌تنه با سه نفر

     پس ببُرّم‌شان نخست از هم‌دگر

     Rumi (13. Jh. n. Chr.)

     به غم‌خواریِ یک‌دگر غم خوریم

     به شادی همان یارِ یک‌دیگریم

     Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

   • Assoziativpronomina (siehe 7•۹•b.):

     همه این را می‌دانند.

5. Folgende Pronomina behalten ihre Form auch im Plural:

   • Reflexivpronomina (siehe 7•۳.):

     دستِ لشکریان از رعایا چه در ولایتِ خود و چه در ولایتِ بیگانه و دشمن کوتاه دارید!

     Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   • Intensivpronomina (siehe 7•۳.):

     ترکِ دنیا به مردم آموزند

     خویش‌تن سیم و غلّه اندوزند

     Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

6. Jede nominale Determinansphrase steht im Plural, wenn ihr Determinativfokus im Plural steht:

   شتورکث، سبکث، بحاکث … شهرک‌هایی اند از چاچ، و از ایشان کمان‌هایِ چاچی خیزد

   Aus dem Werk „Hodud Olalam“ (۱۰. Jh. n. Chr.)

   یا رب! این نودولتان را بر خرِ خودشان نشـان!

   که‌این همه ناز از غلامِ ترک و استر می‌کنند

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   همه نام‌دارانِ آن مرز را

   چو توس و چو کاووس و گودرز را

   Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

   هر چیزها که برابرِ یک چیز بُونـد، ایشان نیز برابرِ یک‌دیگر بُونـد.

   Avicenna (10. – 11. Jh. n. Chr.)

7. Auch jede Genitivphrase steht im Plural, wenn sein Nukleus im Plural steht:

   روستازادگانِ دانشمند

   به وزیریِّ پادشا رفتند

   پسرانِ وزیرِ ناقص‌عقل

   به گدایی به روستا رفتند

   Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

8. Außerdem steht jedes Partitivgenitivphrase im Plural, wenn ihr Modifikator im Plural steht und der Nukleus sich auf einen Anteil oder auf alle Anteile des Modifikators bezieht:

   بیشترِ شما در ایران به دنیا آمده‌اید.

   یک‌پنجم آمریکایی‌ها سیاه‌پوست هستند.

   تک‌تکِ ما با او هم‌کاری کرده‌ایم.

f. Besonderheiten des Plurals im Persischen

Der Plural bezieht sich auf mehrere physikalische Entitäten, die eine gemeinsame Eigenschaft haben. Diese Regel wird im Persischen auch bei folgenden Fällen angewandt:

• Die gemeinsame Eigenschaft zwischen Entitäten, aus denen eine Nominalphrase im Plural besteht, kann auch ein bestimmter Zeitpunkt oder eine bestimmte Stelle sein. In diesem Falle weist die Nominalphrase auf einen bestimmten Bereich hin:

  اواخرِ راه به دوستی بر خوردیم.

  وسط‌هایِ نخ را چید.

  نزدیکی‌هایِ خانه کیفم افتاد.

• Manchmal werden nominale Determinansphrasen im Plural (mit einem Demonstrativpronomen) in der Struktur von Modal- oder Quantifikativadverbialen verwendet. Dieses Muster weist auf etwas Unerwartetes hin. Das Verb solcher Sätze ist immer negativ:

  لبنان به این زودی‌ها آرام نمی‌شود.

  داستان‌ش آن قدرها هم جالب نبود.

  کار به همین سادگی‌ها هم نیست.

  همین که کسی به کاری عادت کرد، دیگر به این آسانی‌ها نمی‌تواند ترک کند.

  Ali-Akbar Dehkhoda (19. – 20. Jh. n. Chr.)

• Das Verwenden von Nomina Actionis im Plural ist ein Zeichen ihrer Wiederholung und Fülle:

  تپیدن‌هایِ دل‌ها ناله شد آهسته‌آهسته

  رساتر گر شود این ناله‌ها فریاد می‌گردد

  Farrokhi Yazdi (19. – 20. Jh. n. Chr.)

  از پریدن‌هایِ رنگ و از تپیدن‌هایِ دل

  عاشقِ بی‌چاره هر جا هست رسوا می‌شود

  امیر بسیار بخندید و شگفتـی‌ها نمود.

  Nisami Arusi (11. – 12. Jh. n. Chr.)

g. Anhang: Arabische pluralisierende Transfixe

Transfixe kommen im Persischen nicht vor, sondern sind charakteristisch für semitische Sprachen. Die persische Sprache kommt damit aber vor allem bei der Bildung des arabischen Plurals in Berührung:

Arabische lexikalische Morpheme bestehen typischerweise aus drei (oder seltener vier) Konsonanten. Je nach Anzahl der Konsonanten werden diese lexikalischen Morpheme Triliterale (z.B. /skn/ س‌ک‌ن und /ʤrb/ ج‌ر‌ب) bzw. Quadriliterale (z.B. /drhm/ د‌ر‌ه‌م und /flsf/ ف‌ل‌س‌ف) genannt. Bei der Transfigierung werden die Segmente des Affixes zwischen diese Konsonanten geschaltet.

g•a. Transfixe für Triliterale

• /a-c₁c₂-aa-c₃/ (persische Aussprache: /æ-c₁c₂-ɒ-c₃/): /æhkɒm/ احکام, /æsbɒb/ اسباب, /æʃxɒs/ اشخاص, /ætfɒl/ اطفال, /æʔmɒl/ اعمال, /æfkɒr/ افکار
• /a-c₁c₂-u-c₃/ (persische Aussprache: /æ-c₁c₂-o-c₃/): /æbhor/ ابحر, /æzroʔ/ اذرع, /ærʤol/ ارجل, /æʔjon/ اعین, /æfzol/ افضل, /ænʤom/ انجم, /ænfos/ انفس
• /a-c₁c₂-i-c₃-a/ (persische Aussprache: /æ-c₁c₂-e-c₃-æ/): /ærɣefæ/ ارغفه, /æzmenæ/ ازمنه, /æslehæ/ اسلحه, /æʃrebæ/ اشربه, /ætʔemæ/ اطعمه, /æɣniæ/ اغنیه, /ælbesæ/ البسه
• /a-c₁c₂-i-c₃-aa/ (persische Aussprache: /æ-c₁c₂-e-c₃-ɒ/): /æsdeɣɒ/ اصدقا, /ænbiɒ/ انبیا, /ævsiɒ/ اوصیا, /ævliɒ/ اولیا
• /a-c₁-aa-c₂-i-c₃/ (persische Aussprache: /æ-c₁-ɒ-c₂-e-c₃/): /æʤɒdel/ اجادل, /æsɒfel/ اسافل, /æsɒɣer/ اصاغر, /æɒzem/ اعاظم, /æfɒzel/ افاضل, /ækɒber/ اکابر, /ænɒmel/ انامل
• /a-c₁-aa-c₂-ij-c₃/ (persische Aussprache: /æ-c₁-ɒ-c₂-i-c₃/): /ærɒʤiz/ اراجیز, /æsɒtir/ اساطیر, /æsɒlib/ اسالیب, /æzɒfir/ اظافیر, /ækɒzib/ اکاذیب
• /ta-c₁-aa-c₂-i-c₃/ (persische Aussprache: /tæ-c₁-ɒ-c₂-e-c₃/): /tæʤɒreb/ تجارب, /tærɒʤem/ تراجم
• /ta-c₁-aa-c₂-ij-c₃/ (persische Aussprache: /tæ-c₁-ɒ-c₂-i-c₃/): /tæsɒvir/ تصاویر, /tævɒrix/ تواریخ
• /ma-c₁-aa-c₂-i-c₃/ (persische Aussprache: /mæ-c₁-ɒ-c₂-e-c₃/): /mæʤɒles/ مجالس, /mæhɒfel/ محافل, /mædɒres/ مدارس, /mærɒteb/ مراتب, /mækɒteb/ مکاتب, /mænɒfeʔ/ منافع
• /ma-c₁-aa-c₂-ij-c₃/ (persische Aussprache: /mæ-c₁-ɒ-c₂-i-c₃/): /mæsɒkin/ مساکین, /mæʃɒhir/ مشاهیر, /mæzɒmin/ مضامین, /mæfɒtih/ مفاتیح, /mæɣɒdir/ مقادیر
• /c₁-a-c₂-a-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-æ-c₃/): /tæbæʔ/ تبع, /hæræs/ حرس, /xædæm/ خدم
• /c₁-a-c₂-a-c₃-a/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-æ-c₃-æ/): /xædæmæ/ خدمه, /tælæbæ/ طلبه, /æmælæ/ عمله, /kæsæbæ/ کسبه
• /c₁-a-c₂-a-c₃-aat/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-æ-c₃-ɒt/): /xædæmɒt/ خدمات, /dæfæɒt/ دفعات, /zæræbɒt/ ضربات, /næɣæmɒt/ نغمات
• /c₁-a-c₂-aa-c₃-aa/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒ-c₃-ɒ/): /bælɒjɒ/ بلایا, /xætɒjɒ/ خطایا, /ræɒjɒ/ رعایا, /zævɒjɒ/ زوایا, /hædɒjɒ/ هدایا
• /c₁-a-c₂-aa-c₃-ij/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒ-c₃-i/): /ærɒzi/ اراضی, /æhɒli/ اهالی, /dæɒvi/ دعاوی, /sæhɒri/ صحاری
• /c₁-a-c₂-aai-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒe-c₃/): /ʤæzɒer/ (/ʤæzɒjer/) جزائر، جزایر, /ræsɒel/ رسائل, /sæhɒef/ صحائف, /æʤɒez/ عجائز, /ælɒem/ علائم, /fæzɒel/ فضائل, /ɣæbɒel/ (/ɣæbɒjel/) قبائل، قبایل
• /c₁-awaa-c₂-i-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-ævɒ-c₂-e-c₃/): /xævɒtem/ خواتم, /sævɒneh/ سوانح, /kævɒkeb/ کواکب, /nævɒbeɣ/ نوابغ
• /c₁-awaa-c₂-ij-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-ævɒ-c₂-i-c₃/): /ʤævɒsis/ جواسیس, /ɣævɒnin/ قوانین, /nævɒmis/ نوامیس
• /c₁-i-c₂-a-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂-æ-c₃/): /heræf/ حرف, /hekæm/ حکم, /xiæm/ خیم, /ɣetæʔ/ قطع, /elæl/ علل, /metæn/ متن, /melæl/ ملل, /hemæm/ همم
• /c₁-i-c₂-aa-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂-ɒ-c₃/): /ʤebɒl/ جبال, /reʤɒl/ رجال, /reɣɒb/ رقاب, /ezɒm/ عظام, /ɣelɒʔ/ قلاع, /kerɒm/ کرام, /nekɒt/ نکات
• /c₁-i-c₂-aa-c₃-a/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂-ɒ-c₃-æ/): /heʤɒræ/ حجاره, /sehɒbæ/ صحابه
• /c₁-i-c₂c₃-aa/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂c₃-ɒ/): /ʤerhɒ/ جرحی, /keslɒ/ کسلی
• /c₁-i-c₂c₃-a/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂c₃-æ/): /exvæ/ اخوه, /siræ/ ثیره, /sibæ/ صیبه, /ɣezlæ/ غزله, /ɣelmæ/ غلمه, /fetjæ/ فتیه
• /c₁-i-c₂c₃-aan/ (persische Aussprache: /c₁-e-c₂c₃-ɒn/): /exvɒn/ اخوان, /hitɒn/ حیطان, /sibɒn/ صیبان, /ɣezlɒn/ غزلان, /ɣelmɒn/ غلمان, /fetjɒn/ فتیان
• /c₁-u-c₂-u-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-o-c₃/): /osod/ اسد, /rosol/ رسل, /soɣof/ سقف, /sohof/ صحف, /toroɣ/ طرق, /kotob/ کتب, /modon/ مدن
• /c₁-u-c₂-uw-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-u-c₃/): /omur/ امور, /ʤonud/ جنود, /ʃohud/ شهود, /ʃojux/ شیوخ, /olum/ علوم, /fonun/ فنون, /ɣorun/ قرون, /moluk/ ملوک
• /c₁-u-c₂-uw-c₃-a/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-u-c₃-æ/): /olufæ/ علوفه, /omumæ/ عمومه
• /c₁-u-c₂-a-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-æ-c₃/): /tohæf/ تحف, /dovæl/ دول, /rotæb/ رتب, /sonæn/ سنن, /ʃoæb/ شعب, /sorær/ صرر, /sovær/ صور, /olæb/ علب, /kobær/ کبر
• /c₁-u-c₂-a-c₃-aa/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-æ-c₃-ɒ/): /hokæmɒ/ حکما, /ʃoærɒ/ شعرا, /fosæhɒ/ فصحا, /fozælɒ/ فضلا, /foɣæhɒ/ فقها, /nodæmɒ/ ندما, /vokælɒ/ وکلا
• /c₁-u-c₂-a-c₃-at/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂-æ-c₃-æt/): /doɒt/ دعات, /rovɒt/ روات, /soɒt/ سعات, /ɣozɒt/ قضات, /volɒt/ ولات
• /c₁-u-c₂c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂c₃/): /zorɣ/ زرق
• /c₁-u-c₂c₃-aan/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂c₃-ɒn/): /boldɒn/ بلدان, /ʃoʤʔɒn/ شجعان, /orʤɒn/ عرجان
• /c₁-u-c₂c₂-aa-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂c₂-ɒ-c₃/): /toʤʤɒr/ تجّار, /ʤohhɒl/ جهّال, /hokkɒm/ حکّام, /zovvɒr/ زوّار, /tollɒb/ طلّاب, /ommɒl/ عمّال, /nozzɒr/ نظّار
• /c₁-u-c₂c₂-a-c₃/ (persische Aussprache: /c₁-o-c₂c₂-æ-c₃/): /hokkæm/ حکّم

g•b. Transfixe für Quadriliterale

• /c₁-a-c₂-aa-c₃-i-c₄/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒ-c₃-e-c₄/): /bælɒbel/ بلابل, /ʤædɒvel/ جداول, /hævɒdes/ حوادث, /dærɒhem/ دراهم, /sæfɒreʤ/ سفارج, /ænɒser/ عناصر
• /c₁-a-c₂-aa-c₃-ij-c₄/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒ-c₃-i-c₄/): /bæsɒtin/ بساتین, /sælɒtin/ سلاطین, /ʃæjɒtin/ شیاطین, /æsɒfir/ عصافیر, /ɣærɒtis/ قراطیس
• /c₁-a-c₂-aa-c₃-e-c₄-a/ (persische Aussprache: /c₁-æ-c₂-ɒ-c₃-e-c₄-æ/): /æsɒtezæ/ اساتذه, /tælɒmezæ/ تلامذه, /fælɒsefæ فلاسفه