دستورِ زبانِ پارسی

ضمیرهایِ شمارشی بندِ پردازه هستند و جانشینِ شماره‌هایِ ساده می‌شوند:

• ضمیرهایِ شمارشیِ زیر به جایِ شماره‌هایِ ساده‌یِ بزرگ‌تر از ۱ می‌نشینند:
  1. ضمیرِ شمارشیِ چند /ʧænd/

     چند کتاب /ʧænd ketɒb/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۱×۱×ب.)، چند برابر /ʧænd bær-ɒ-bær/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۳×آ.)، هر چند تا /hær ʧænd tɒ/ (نگاه کنید به جستارِ ۷×۸×آ.)، چندلا /ʧænd-lɒ/ (نگاه کنید به جستارِ ۱۰×پ×ب.)، چندمین /ʧændomin/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۴.)

     شبانِ وادیِ ایمن گهی رسد به مراد

     که چند سال به جان خدمتِ شعیب کند

     حافظ (سده‌یِ هشتم خورشیدی)

  2. ضمیرهایِ شمارشیِ اند /ænd/، ایدند /idænd/ و اینند /inænd/ در گویش‌هایِ کهن:

     اند جای بیان کردیم که لعل را معنی ترجّی باشد.

     ابوالفتوحِ رازی (سده‌یِ ششم خورشیدی)

     به گامِ فکر بپیموده‌ام جنابِ تو را

     به اند گام زِ پهنایِ آسمان بیش‌ست

     کمال اسماعیل (سده‌یِ ششم و هفتم خورشیدی)

     هر کجا مردم رسید و هر کجا مردم رسد

     تو رسیده‌ستیّ و لشکر بُرده‌ای ایدند بار

     فرّخیِ سیستانی (سده‌یِ چهارم و پنجم خورشیدی)

     رستم به کارزارِ یکی دیو خیره گشت

     اینند سال کرده به مازندران گذر

     مسعودِ سعدِ سلمان (سده‌یِ پنجم و ششم خورشیدی)

• ضمیرهایِ شمارشیِ زیر برایِ مبالغه به جایِ شماره‌هایِ ساده به کار می‌روند:
  1. چندین /ʧænd-in/
     (= ا[_Dا[_NPضمیرِ شمارشیِ چند /ʧænd/] [_NPضمیرِ اشاره‌یِ «این» /in/]]) که معنایِ اصلی‌اش «چند تا با این اندازه» است در پارسی به عنوانِ ضمیرِ شمارشی به کار می‌رود:

     چندین نفر /ʧænd-in næfær/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۱×۱×ب.)، چندین هزار /ʧænd-in hezɒr/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۱×۱×ب.)، چندین برابر /ʧænd-in bær-ɒ-bær/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۳×آ.)

     ما را چندین ولایت در پیش‌ست، آن را به فرمانِ امیرالمومنین می‌باید گرفت.

     ابوالفضلِ بیهقی (سده‌یِ چهارم و پنجم خورشیدی)

  2. ضمیرِ شمارشیِ چندین و چند /ʧænd-in o ʧænd/ (از هم‌پایگیِ ضمیرهایِ شمارشیِ چندین /ʧænd-in/ و چند /ʧænd/ با میانجیِ /o/):

     چندین و چند سال /ʧænd-in o ʧænd sɒl/ (نگاه کنید به جستارِ ۶×۱×۱×ب.)

  3. در گویش‌هایِ کهن، ضمیرِ شمارشیِ چندان /ʧænd-ɒn/
     (= ا[_Dا[_NPضمیرِ شمارشیِ چند /ʧænd/] [_NPضمیرِ اشاره‌یِ «آن» /ɒn/]]) با معنایِ اصلیِ «چند تا با آن اندازه»:

     به چندان فروغ و به چندان چراغ

     بیاراسته چون به نوروز باغ

     فردوسی (سده‌یِ چهارم خورشیدی)

  4. ضمیرِ شمارشیِ چندی /ʧænd-i/ (از افزودنِ پردازه‌یِ شناختیِ /-i/ به ضمیرِ شمارشیِ چند /ʧænd/، نگاه کنید به جستارِ ۳×۲×ب×ب×آ. بندهایِ شمارشیِ ناشناس) در گویش‌هایِ کهن:

     فریبرز کاووس را تاجِ زر

     فرستاد و دینار و چندی گهر

     فردوسی (سده‌یِ چهارم خورشیدی)

• ضمیرهایِ شمارشیِ زیر جانشینِ رقم‌هایِ کوچک‌تر در شماره‌هایِ ساده می‌شوند:
  1. ضمیرِ شمارشیِ اند /ænd/، در گویش‌هایِ امروزی بیشتر با پردازه‌یِ شناختیِ /-i/ (اندی /ænd-i/، نگاه کنید به جستارِ ۳×۲×ب×ب×آ. بندهایِ شمارشیِ ناشناس):

     سد و اندی /sæd o ænd-i/

     بسیار بکشت، تا بیست و اند هزار مسلمان بر دستِ او شهید گشت.

     از دفترِ «تاریخِ سیستان» (سده‌یِ پنجم خورشیدی)

     از پیِ خویش‌م کشیدی بر امید

     سالیان پنجاه، یا پنجاه و اند

     ناصرخسرو (سده‌یِ چهارم و پنجم خورشیدی)

  2. ضمیرِ شمارشیِ خرده‌ای /xordæ-i/ (از افزودنِ پردازه‌یِ شناختیِ /-i/ به اسمِ خرده/xordæ/ ، نگاه کنید به جستارِ ۳×۲×ب×ب×آ. بندهایِ شمارشیِ ناشناس):

     هشتاد و خرده‌ای /hæʃtɒd o xordæ-i/

• ضمیرِ شمارشیِ خرده‌ای /xordæ-i/ می‌تواند جانشینِ بخشِ کسریِ شماره‌هایِ مرکّب هم بشود:

  هفت و خرده‌ای /hæft o xordæ-i/