دستورِ زبانِ پارسی

Counting numerals are nominal numerals which can also be used as determinative phrases in the syntax of numeral phrases ↓.

a. Classification of Counting Numerals

• ۶•۱•۱. Cardinal Numerals
• ۶•۱•۲. Mixed Numerals
• ۶•۱•۳. Decimal Fraction Numerals
• ۶•۱•۴. Measure Word Numerals

b. Counting Numerals as Levels of Measurement

Counting numerals are used for marking levels of measurement as definite noun phrases in the singular. In this case, they can appear in the simple form or as the modifier of an explicative genitive phrase:

ساعتِ دو و نیم، سالِ ۱۳۴۷، کیلومترِ نوزدهِ جادّه‌یِ کرج

(روزِ) سیِ تیر، (روزِ) بیست و هشتِ امرداد

در شیمی (نمره‌یِ) ۱۸ گرفت.

c. Numeral Phrases

The most important role of counting numerals is to accompany noun phrases (as determinative phrases) to indicate their quantity (amount or number). The nominal determiner phrases generated by counting numerals are called numeral phrases in this website.

Numeral phrases have different patterns depending on the class of their counting numerals:

• ۶•۱•۱•b. Patterns of Numeral Phrases with Cardinal Numerals
• ۶•۱•۲•b. Patterns of Numeral Phrases with Mixed Numerals
• ۶•۱•۳•b. Patterns of Numeral Phrases with Decimal Fraction Numerals
• ۶•۱•۴•b. Patterns of Numeral Phrases with Measure Word Numerals

The following aspects warrant mention concerning the construction of numeral phrases:

1. Numeral phrases need no article to be indefinite (see 3•۲•b•b•a.):

   دیروز یک زن را در شیراز کشته‌اند.

   خیلی سپاس‌گزار می‌شوم، اگر دو متر پارچه‌یِ کتان برای‌م بخری.

   گر من از باغِ تو یک میوه بچینم چه شود؟!

   پیشِ پایی به چراغِ تو ببینم چه شود؟!

   Hafez (14^th Century AD)

   یک شب تأمّلِ ایّامِ گذشتـه می‌کردم.

   Saadi (12^th and 13^th Century AD)

   The following special cases should be noted:

   • Independently from its numeral relevance, the cardinal numeral /jek/ is used with the enclitical article /-i/ to make noun phrases indefinite (see 3•۲•b•b•b.):
     • With the pattern [_NP[_Dcardinal numeral /jek/] [_NP[_NPnoun phrase] [_Denclitical article /-i/]]]:

       یک کاری برایِ خودت دست و پا کن!

       یک زمینِ خرّمی با عرض و طول

       اندر او بس نعمت و چندین اکول

       Rumi (13^th Century AD)

       یک شبی رو به وقتِ شب‌گیران

       باحذر در نهان زِ خرگیران!

       Sanai (11^th and 12^th Century AD)

     • With the pattern [_NP[_Dcardinal numeral /jek/] [_NP[_NP[_NPnoun phrase] [_Denclitical article /-e/]] [_Denclitical article /-i/]]]:

       حسین را دیروز با یک بچّه‌هه‌ای در خیابان دیدم.

       یک پسره‌ای هر روز مزاحمِ او می‌شود.

       یک آقاهه‌ای آمده دمِ در سراغ‌ت را می‌گیرد.

     It should be highlighted that the cardinal numeral /jek/ is used in these patterns also for determinative foci in the plural:

     یک آدم‌هایِ مشکوکی دَمِ در هستند.

   • Indefinite measure word numerals are used by means of the following patterns to denote an estimate (see 3•۲•b•b•a.):
     • With the enclitical article /-i/:

       دو سالی در زندان ماند.

     • With the pattern [_NP[_Dcardinal numeral /jek/] [_NP[_NPmeasure word numeral] [_Denclitical article /-i/]]]:

       یک بیست کیلویی سیب خریده‌ام.

2. The numeral phrase is always in the singular for non-countable entities:

   دو کیلو و نیم گوشت خیلی زیادست.

3. Numeral phrases which represent more than one entity are in the plural.

   In Persian, there is a discord with the number in this case: The determinative focus of numeral phrase is in the singular:

   سه زاغ فرستاد که همه‌یِ زبان‌ها دانستندی.

   Djovaini (13^th Century AD)

   دو تنهارو، دو سرگردان، دو بی‌کس

   دو راه‌ست و کمین از پیش و از پس

   Hafez (14^th Century AD)

   نه چون قدرش به بالا هفت گردون

   نه چون جاه‌ش به پهنا هفت کشور

   Masud Saad Salman (11^th and 12^th Century AD)

   However, in archaic idioms, determinative foci are used in the plural for definite numeral phrases in the plural:

   تا به هفت افلاک بر آن هفت را باشد مسیر

   تا بود بر ضدِّ ایشان این دو و ده را ثبوت

   Natanzi (11^th and 12^th Century AD)

   و این هفت گوهرانِ گدازان را

   سقراط باز بست به هفت اختر

   Nasir Khusraw (11^th Century AD)

   برهانیدیم او را و دو دخترانِ او را.

   From the book “تفسیرِ کمبریج” (۱۰^th Century AD)

   به درست که خدایِ تو قضا کند میانِ ایشان بدآن چه حکم کند، ای که جدا کند میانِ دو گروهان.

   From the book “تفسیرِ کمبریج” (۱۰^th Century AD)

   چو خردی بزرگ آورد دست‌برد

   به از سد بزرگان که‌شان کار خرد

   Asadi Tusi (11^th Century AD)

   عددش هست ده هزار ابیات

   همه امثال و پند و مدح و صفات

   Sanai (11^th and 12^th Century AD)

   که سد هزار شاخ‌هایِ گل‌هایِ مختلف بر آیند.

   Baha’uddin Walad (12^th and 13^th Century AD)

   دو ساعات گذشتـه از نیم‌روزان.

   Biruni (10^th and 11^th Century AD)

d. Nominalization of Counting Numerals

(See 5•c. Nominalization of Determinative Phrases and 7•۶•c. Nominalization of Demonstrative Pronouns.)

The determinative focus of the numeral phrase can be deleted. In this case, the counting numeral is nominalized, because it is the only constituent of the numeral phrase.

This deletion can be noted in the following cases:

• Proximate redundancy: If the entity referred to by the determinative focus has recently been mentioned:

  زِ شستِ صدق گشادم هزار تیرِ دعا

  وز آن هزار [_NP[_DetP/hezɒr/]] (= هزار تیرِ دعا [_NP[_DetP/hezɒr/] [_NP/tir-e doɒ/]]) یکی کارگر نمی‌آید

  Hafez (14^th Century AD)

  شهری‌ست پرکرشمه و خوبان زِ شش جهت

  چیزی‌م نیست، ور نه خریدارِ هر شش [_NP[_DetP/ʃeʃ/]] (= شش جهت [_NP[_DetP/ʃeʃ/] [_NP/ʤæhæt/]]) ام

  Hafez (14^th Century AD)

  گفته بودی که: «شوم مست و دو بوس‌ت بدهم»

  وعده از حد بشد و ما نه دو [_NP[_DetP/do/]] (= دو بوس [_NP[_DetP/do/] [_NP/bus/]]) دیدیم و نه یک [_NP[_DetP/jek/]] (= یک بوس [_NP[_DetP/jek/] [_NP/bus/]])

  Hafez (14^th Century AD)

• Obviative redundancy: If the entity referred to by the determinative focus has not recently been mentioned, but the listener knows what it is, or the attention of the listener is called upon simultaneously:

  دو تا [_NP[_DetP/do tɒ/]] (= دو تا انسان [_NP[_DetP/do tɒ/] [_NP/ensɒn/]]) داشتند از خیابان رد می‌شدند که چشم‌شان به پیرمردی خورد.

  سه [_NP[_DetP/se/]] (= سه چیز [_NP[_DetP/se/] [_NP/ʧiz/]]) نگردد بریشم ار او را

  پرنیان خوانی و حریر و پرند

  Hatef Esfahani (17^th and 18^th Century AD)

The cardinal numeral /jek/ is almost always accompanied with this role by the enclitical article /-i/ (= [_NP[_NP[_D/jek/]] [_D/-i/]] یکی):

یکی را همی برد با خویش‌تن

وَرا راه‌بر بود از آن انجمن

Ferdowsi (10^th and 11^th Century AD)

یکی گفت: «از این بنده‌یِ بدخصال

چه خواهی؟! هنر یا ادب یا جمال؟!»

Saadi (12^th and 13^th Century AD)