Als Demonstrativpronomen wird ein determinatives Pronomenbezeichnet, das seinen Fokus definit macht und im Vergleich mit anderen Entitäten hervorhebt.

Der Determinativfokus sowie die entstehende Determinansphrase sind immer affirmativ und stehen in der 3. Person, wobei sie jede Teilkategorie des Numerus (Singular vs. Plural) annehmen können.

a. Aufbau

Im Persischen gibt es (wie in den meisten anderen Sprachen) gibt es, je nach relativer Entfernung des Determinativfokus zum Sprecher, zwei Arten von Demonstrativpronomina:

1. Das Demonstrativpronomen /in/ این und seine intensive Form /hæm-in/ همین (mit Hilfe des proklitischen Intensivpronomens /hæm-/) werden für Entitäten im Nahbereich verwendet:

   این کتاب /in ketɒb/، این کودک /in kudæk/

   این دو نفر /in do næfær/، این کشورها /in keʃværhɒ/

   ماهِ شعبان منه از دست قدح! که‌این خورشید /in xorʃid/

   از نظر تا شبِ ماهِ رمضان خواهد شد

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   همین کتاب /hæm-in ketɒb/، همین کودک /hæm-in kudæk/

   همین دو نفر /hæm-in do næfær/، همین کشورها /hæm-in keʃværhɒ/

   همی در به در خشک‌نان باز جست

   مر او را همین پیشه /hæm-in piʃe/ بود از نخست

   Abu-Shakur Balkhi (10. Jh. n. Chr.)

   Das proklitische Demonstrativpronomen /em-/ wird auch für den Nahbereich angewandt, jedoch nur bei den Determinativfokussen /ruz/ روز, /ʃæb/ شب und /sɒl/ سال (= /em-ruz/ امروز, /em-ʃæb/ امشب, /em-sɒl/ امسال).

   Auch hier erfolgt in der Umgangssprache eine Intensivierung durch das proklitischen Intensivpronomens /hæm-/ (= /hæm-em-ruz/ هم‌امروز, /hæm-em-ʃæb/ هم‌امشب, /hæm-em-sɒl/ هم‌امسال).

2. Das Demonstrativpronomen /ɒn/ آن und seine intensive Form /hæm-ɒn/ همان (mit Hilfe des proklitischen Intensivpronomens /hæm-/) werden für Entitäten im Fernbereich eingesetzt:

   آن خانه /ɒn xɒne/، آن مرد /ɒn mærd/

   آن سه پسر /ɒn se pesær/، آن برادران /ɒn bærɒdærɒn/

   به پیشِ خیلِ خیال‌ش کشیدم ابلقِ چشم

   بدآن امید که آن شه‌سوار /ɒn ʃæh-sævɒr/ باز آید

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   زِ شستِ صدق گشادم هزار تیرِ دعا

   وز آن هزار /ɒn hezɒr/ یکی کارگر نمی‌آید

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

   تاجوران تاجورش خوانده‌اند

   وآن دگران /ɒn degærɒn/ آن دگرش /ɒn degær/ خوانده‌اند

   Nisami Gandjavi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

   همان خانه /hæm-ɒn xɒne/، همان مرد /hæm-ɒn mærd/

   همان سه پسر /hæm-ɒn se pesær/، همان برادران /hæm-ɒn bærɒdærɒn/

   همان منزل /hæm-ɒn mænzel/ است این جهانِ خراب

   که دیده‌ست ایوانِ افراسیاب

   Hafes (14. Jh. n. Chr.)

3. Demonstrativpronomina werden nur selten enklitisch verwendet, und zwar bei folgenden Quantifikativ- und Multiplikativpronomina:
   • Die Determinansphrase /ʧænd-in/ چندین (= [_NP[_NP/ʧænd/ چند] [_DetPenklitisches Demonstrativpronomen /-in/ این]]) mit der Bedeutung “diese Menge”.
   • Die Determinansphrase /ʧænd-ɒn/ چندان (= [_NP[_NP/ʧænd/ چند] [_DetPenklitisches Demonstrativpronomen /-ɒn/ آن]]) mit der Bedeutung “jene Menge”.

   با قیمتِ بلندِ تو این خاکدانِ پست

   چندین شگفت نیست که چندان پدید نیست

   Kamaloddin Esmail (12. – 13. Jh. n. Chr.)

   که دانست که‌از تو مرا دید باید

   به چندان وفا این همه بی‌وفایی؟!

   Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

4. In den folgenden Postpositionalphrasen wird statt des Demonstrativpronomens /in/ این sein proklitisches Allomorph [i-] verwendet (siehe den Artikel von Dr. Ali Ashraf Sadeghi in مجلهء زبانشناسی, ۳۸. Ausgabe, Seite 1):
   • In /i-rɒ/ ایرا, /æz i-rɒ/ از ایرا und /z-i-rɒ/ زیرا (als Adpositionalfokus der Postposition /rɒ/ را bzw. der Zirkumpositionen /æz ~ rɒ/ und /ze ~ rɒ/) . In diesem Fall spielt dieses Demonstrativpronomen die Rolle des Platzhalters des Inhaltssatzes (siehe 18•۲•f. Grammatikalisierter Inhaltssatz als Kausalsatz).
   • In archaischen Idiomen auch in /i-dær/ ایدر und ihrer intensiven Form /hæm-i-dær/ هم‌ایدر (mit Hilfe des proklitischen Intensivpronomens /hæm-/), mit der Bedeutung “diese Stelle” oder “dieser Moment” (als Adpositionalfokus der Postposition /dær/ در):

     حاصل آید یک زمان از آسمان

     می‌رود، می‌آید ایدر کافران

     Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

     هم‌ایدر مرا پشت‌گرمی بدوست

     که هم پهلوان‌ست و هم شاه‌دوست

     Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

     ایدر‌ست آن که همی خوانند او را طوبی

     ایدر‌ست آن که همی خوانند او را کوثر

     Farrokhi Sistani (10. – 11. Jh. n. Chr.)

     نباید مر تو را مرزِ خراسان

     هم‌ایدر باش دل‌شاد و تن‌آسان!

     Fakhroddin Asad Gorgani (11. Jh. n. Chr.)

b. Anmerkungen zu demonstrativen Determinansphrasen

• Demonstrativpronomina können auch Determinativfokusse haben, die mit Hilfe des enklitischen Artikels /-e/ deiktisch geworden sind:

  این آقاهه /in ɒɣɒ-he/ همانی نیست که دیشب دیدیم؟

  همین پسره /hæm-in pesær-e/ چند روز پیش هم این جا آمده بود.

• Demonstrative Determinansphrasen stehen immer in der 3. Person, außer /in ʤɒneb/ این جانب und /in ʤɒnebɒn/ این جانبان, die in den modernen Idiomen in der 1. Person verwendet werden (siehe 3•۳•a•a.)

c. Substantivierung von Demonstrativpronomina

(Siehe 5•c. Substantivierung von Determinativphrasen and 6•۱•d. Substantivierung von Zählnumeralia.)

Der Determinativfokus einer demonstrativen Determinansphrase kann (aus proximater oder obviativer Redundanz) getilgt werden. In diesem Fall ist das Demonstrativpronomen substantiviert, da es die einzige Konstituente der Determinansphrase darstellt:

گفت‌گوهاست در این راه که جان بگدازد

هر طرف عربده‌ای، این که: «مبین!»، آن که: «مپرس!»

Hafes (14. Jh. n. Chr.)

از آن محتشم‌تر در آن روزگار از اهلِ قلم کسی نبود

Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

همین را می‌گفتم.

همانی که دیروز گفته بودم خریدم.

آن گوی مرا که دوست داری

گر خلق تو را همان بگوید

Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

تو را گر دوستی با ما همین بود

وفایِ ما و عهدِ ما همان‌ست

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

Wenn sich ein solches substantiviertes Demonstrativpronomen auf mehrere Entitäten bezieht, muss es pluralisiert werden. In diesem Fall entstehen folgende Demonstrativpronomina:

• /inhɒ/ این‌ها, /hæm-inhɒ/ همین‌ها, /ɒnhɒ/ آن‌ها und /hæm-ɒnhɒ/ همان‌ها (gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-hɒ/ an die Demonstrativpronomina /in/ این, /ɒn/ آن, /hæm-in/ همین und /hæm-ɒn/ همان).

  گفت: «من این‌ها ندانم حجّتی

  که بود در پیشِ عامه آیتی

  Rumi (13. Jh. n. Chr.)

  گر آن‌ها که می‌گفتمی کردمی

  نکوسیرت و پارسا بودمی

  Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

  همه تفاخرِ آن‌ها به علم و دانش بود

  همه تفاخرِ این‌ها به غاشیه‌ست و جناغ

  Mondjik Termezi (10. Jh. n. Chr.)

  همین‌ها را می‌گفتم.

  همان‌هایی که دیروز گفته بودم خریدم.

• /inɒn/ اینان und /ɒnɒn/ آنان (gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-ɒn/ an die Demonstrativpronomina /in/ این und /ɒn/ آن):

  شرابِ لعل‌کش و روی مه‌جبینان بین!

  خلافِ مذهبِ آنان جمالِ اینان بین!

  Hafes (14. Jh. n. Chr.)

d. Substantivierte Demonstrativpronomina als Nuklei

In den archaischen Idiomen des Persischen können die substantivierten Demonstrativpronomina /ɒn/ آن und /in/ این auch zu Nuklei von Possessivgenitivphrasen werden. In diesem Fall tragen sie die Bedeutung “Besitz”:

نه آیینِ شاهان بود این نشـان

نه آنِ سواران و گردن‌کشان /ɒn-e sævɒrɒn o gærdæn-keʃɒn/

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

جانوری‌ست در دریای و دو دست دارد، و دنبال‌ش چون آنِ مرغ /ɒn-e morɣ/.

Biruni (10. – 11. Jh. n. Chr.)

گرگانج شهری‌ست که اندر قدیم آنِ ملک خوارزم‌شاه /ɒn-e mælek xɒræzm-ʃɒh/ بودی، و اکنون پادشاهی‌اش جداست.

Aus dem Werk Hodud Olalam (10. Jh. n. Chr.)

این طنابِ خیمه را بر هم مزن!

خیمه آنِ تو /ɒn-e to/ است، ای سلطان مکَن!

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

گاه سویِ وفا روی، گاه سویِ جفا روی

آنِ من /ɒn-e mæn/ ی، کجا روی؟! بی تو به سر نمی‌شود

Rumi (13. Jh. n. Chr.)

جاجرم … بارکده‌یِ گرگان‌ست و اینِ کومش و نشابور /in-e kævmeʃ o neʃɒbur/ است.

Aus dem Werk Hodud Olalam (10. Jh. n. Chr.)

Es gibt auch aus der Präposition /æz/ und solchen Possessivgenitivphrasen bestehende Adpositionalphrasen, die die Rolle des Prädikativs (= “dem Besitz angehörend”) einnehmen:

پرسید که: «این از آنِ کی /æz ɒn-e ki/ است؟»، گفتند: «از آنِ وزیر /æz ɒn-e væzir/.»

Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

شهری به فتنه شد که: «فلانی از آنِ ما /æz ɒn-e mɒ/ است

ما عشق‌بازِ صادق و او عشق‌دانِ ماست»

Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

مرا هر چه ملک و سپاه‌ست و گنج

همه زانِ تو /z ɒn-e to/ و تو را زوست خنج

Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

هر طایفه‌ای به من گمانـی دارند

من زانِ خود /z ɒn-e xod/ م، چنان که هستم هستم

Omar Chajjam (11. – 12. Jh. n. Chr.)

In moderneren Idiomen wird zu diesem Zweck das Substantiv /mɒl/ مال anstelle der Demonstrativpronomina eingesetzt:

من هر چه می‌گردم نمی‌توانم کفش‌های‌م را پیدا کنم. می‌شود مالِ تو /mɒl-e to/ را بپوشم؟

این جریان مالِ پارسال /mɒl-e pɒr-sɒl/ است.

مضمونِ غیر مالِ سخنور /mɒl-e soxænvær/ نمی‌شود

وز دست این که حسرتِ اسباب می‌برد

Mohsen Tasir Tabrizi (17. – 18. Jh. n. Chr.)

e. Die attributiven Demonstrativpronomina /ɒn ʧe/ آن چه und /ɒn koʤɒ/ آن کجا

Die Determinansphrase /ɒn ʧe/ آن چه (= [_NP[_DetPDemonstrativpronomen /ɒn/ آن] [_NPInterrogativpronomen /ʧe/ چه]]) wird zur Substitution von Inanimaten eingesetzt.

Sie erscheint ausschließlich als Attributivfokus (d.h. sie muss durch einen Relativsatz attribuiert werden). Dabei muss der Relativsatz direkt nach dem attributiven Demonstrativpronomen platziert werden.

Dieses attributive Demonstrativpronomen steht stets in der 3. Person Singular:

به خنده گفت که: «من شمعِ جمـع‌م ای سعدی!

مرا از آن چه که پروانه خویش‌تن بکشد»

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

نشستند بر نرم‌ریگِ کبود

به اشتاب خوردند آن چه که بود

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

بدیشان بگفت آن چه بایست گفت

همان نیز با مریم اندر نهفت

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

آن چه خواهی که مدروی‌ش، مکار!

وآن چه خواهی که مشنوی‌ش، مگوی!

Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

Der finale Vokal /e/ kann aus metrischen Gründen vor Vokalen aus diesem attributiven Demonstrativpronomen elidiert werden (= /ɒn ʧ/ آنچ):

تو آنچ از پیمبر رسیدت به گوش

به فرمان به جای آر و آن را بکوش!

Assadi Tusi (11. Jh. n. Chr.)

بیاورد جاماسب آنچ او بخواست

بپوشید و آن گاه بر پای خاست

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

In archaischen Idiomen begegnet man auch der Determinansphrase /ɒn koʤɒ/ آن کجا (= [_NP[_DetPDemonstrativpronomen /ɒn/ آن] [_NPInterrogativpronomen /koʤɒ/ کجا]]) mit dieser Funktion:

یکایک بگفت آن کجا دیده بود

دگر هر چه از کار پرسیده بود

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

بر آمیختند آن کجا داشتند

به گاه خورش دوک بگذاشتند

Firdausi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

f. Indefinitives Demonstrativpronomen

Im Persischen werden einfache Demonstrativpronomina durch indefinitive Demonstrativpronomina substituiert, wenn der Sprecher eine Entität nicht nennen kann oder will:

• Folgende indefinitive Demonstrativpronomina können als Determinantien sowohl mit Determinativfokussen als auch substantiviert eingesetzt werden:
  • /folɒn/ فلان

    در فلان تاریخ /folɒn tɒrix/ دیدم که‌از جهان

    چون فرو شد بهمن، اسکندر بزاد

    Khaqani (12. Jh. n. Chr.)

    در تواریخ می‌خوانند که فلان پادشاه /folɒn pɒdʃɒh/ فلان سالار /folɒn sɒlɒr/ را به فلان جنگ /folɒn ʤæng/ فرستاد.

    Abolfazl Beyhaqi (10. – 11. Jh. n. Chr.)

    یک شاه بسنده بود این مایه جهان را

    با ملک چه کارست فلان را و فلان را؟!

    Manoutchehri (10. – 11. Jh. n. Chr.)

  • In archaischen Idiomen /bɒstɒr/ باستار:

    هر که پندارد که فلان حادثه را سبـبِ وجود فلان چیزست و همان چیز را سبـبِ وجود باستار چیز /bɒstɒr ʧiz/ است ، باطل‌ست و به عاقبت آخرِ این اسباب حق‌ست.

    Ayn al-Quzat Hamadani (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    بادامِ تر و سیکی و بهمان و باستار

    ای خواجه! کن همی بر رهی شمار

    Rudaki (9. – 10. Jh. n. Chr.)

• Ausschließlich als Substituenten substantivierter Demonstrativpronomina (und nur für Personen) werden folgende Nominalphrasen verwendet:
  • Die substantivierte Adjektivphrase /folɒni/ فلانی (= gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-i/ an das indefinitive Demonstrativpronomen /folɒn/ فلان):

    ای صبا! نکهتی از کویِ فلانی به من آر!

    زار و بیمارِ غم‌م، راحتِ جانی به من آر!

    Hafes (14. Jh. n. Chr.)

  • /bæhmɒn/ بهمان:

    گویی که مرا فلان چنین گفت

    وآورد مرا خبر ز بهمان

    Nasser Chosrau (11. Jh. n. Chr.)

  • /bisɒr/ بیسار und /bistɒr/ بیستار
  • Einige indefinitive Demonstrativpronomina scheinen obsolet geworden zu sein und finden sich nur in der Literatur:
    • Die substantivierte Adjektivphrase /bæhmɒni/ بهمانی (= gebildet durch das Anbinden des Suffixes /-i/ an das indefinitive Demonstrativpronomen /bæhmɒn/ بهمان):

      من نگویم همی که این شر و شور

      از فلانی‌ست یا ز بهمانی‌ست

      Masud Saad Salman (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    • /bɒhmɒn/ باهمان:

      زِ مطرب سرود آرزویم نخواهم

      نگویم فلان‌ی تو یا باهمان‌ی

      Bakhzari (11. – 12. Jh. n. Chr.)

    • /bæhmædɒn/ بهمدان:

      شب که یک شهر چو من داشت خرابات خراب

      بهمدان بود و فلان بود نمی‌دانستم

      Ali Naghi Kamarai (17. Jh. n. Chr.)

  • Folgende indefinitive Demonstrativpronomina werden in der Umgangssprache mit deiktischer Definitheit eingesetzt:
    • Die Determinansphrase /jɒr-u/ یارو (= [_NP[_NSubstantiv /jɒr/ یار] [_Detenklitischer Artikel /-u/]], siehe 3•۲•b•a•a.):

      اسـمِ یارو را از کجا گیر آوردی؟

    • /tæræf/ طرف:

      طرف حسابی پکر بود.

---

Indefinitive Demonstrativpronomina können in direkter Rede verwendet werden, wenn eine Entität nicht genannt werden kann oder soll:

گفت: «من فلان‌م و این همان سنگ‌ست که در فلان تاریخ بر سرِ من زدی.»

Saadi (12. – 13. Jh. n. Chr.)

Diese Methode ist in der Umgangssprache bei direkter und indirekter Rede vor allem dann geläufig, wenn der Sprecher sich selbst nicht nennen will:

برو به او بگو: «فلانی سلام رساند و گفت که یک تُکِ پا بیایی این جا.»

شایعه کرده‌اند که فلانی ۱۰ سال پول‌هایِ شرکت را بالا می‌کشیده.